Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

5 .2 . LIZARDIREN POETIKAREN ZENTZUA PIZKUNDEAREN INGURUMARIAN
Lizardik modernitate saio hori burutzeko ezaguna duen mundu erreferentzialaz baliatuz egiten
du, erretorika erromantikoari lepoa bihurritu eta sentimenduen adierazpena heziz . Bere poetikaren
funtsezko ardatza aldarrikatuz liburuari ipini zion tituluak dioenez bihotzak sentitua eta begiek
ikusia, "la sobreabundancia de luz y de calor" hitzez definitu zuena 20 elaborazio eta depurazioaren
galbahetik iragazten du, poesia modernoaren eskakizunen araberako "afán de integral
perfeccionamiento" 21 delakoa lortu arte : inspirazioa ez zaio aski, teknika ere behar da, olerkia
ahalik eta ederrenik, "bitxituenik" eta "belarriari atseginenik" bilakatu arte landu behar da .
Beraz, Lizardiren mintzaira poetikoa berarizko ahalegin egituratzailearen ondorio da : bere ustez
olerkari gisa zituen akatsak zuzendu egiten zituen "profusa prolijidad" delakoa saretuz,
bihotzondoaren adierazpideak bideratuz, eraiki nahi zuen kanon estetikoak izan beharreko ezaugarrien
bila ziharduen .
Urteetan zehar, baina bereziki 1926-29ra doan epean elaborazio modu berria antzeman daiteke
maila metriko-fonikoan, nahiz morfo-sintaxian eta edizio kritikoan hurbilketa saioak egin ditugun
maila semantikoan ere bai .
1927z geroztik argitaratzen hasi zen artikuluetan tarteka adierazten dituen iritzietan isladatzen
diren ideia poetikoak joera berriaren adierazbide dira.
Lizardi kanon bat sortzen ari da azalduak ditugun irizpide estetikoetan oinarrituz, eta une
horietan duen ikuspuntuaren arabera, oinarririk ez tradiziorik ez duten iruditu estetikoen gainean
eraikiz .
Biotz-Begietan Lizardiren poetikaren isladapen osoa dela ere esan izan da . Ene ustez, eta
poemario osoaren aldean liburuko olerkiek duten kalitatearen gaia aide batera uzten bada, liburuan
biltzen diren olerkiek adierazten dutena azken urteetako ideia poetiko eta mundu-ikuskeraren aide
nagusi bat da, batez ere, euskal pizkundearen ingurumari horretan, zituen helburuak betetzeko
momentu horretan Lizardik aditzera eman nahi izan zuen mezuaren isladapena da, alegia, kanon
estetiko modernoa eta aldi berean errotik euskalduna izan zena aurkeztea eta euskararen gaitasunaren
frogantza ematea lortzeko egokiena iruditu zitzaion egitura poetikoa da .
Horrezaz gain, bestelako mugakizun zenbait ere izan ote zituen pentsatu beharra dago, hein batean
Orixek hautaketa egitean zerikusia izan bide zuena aintzakotzat hartuz gero, gaztaroko olerki
sentimentaletatik bakar bat ere ez duela hautatu ohartu behar litzateke . Manuel Lekuonak Lizardik
bere ezkontza-gaua gaitzat harturik eginiko olerki "galdua"ren argitalpena zela eta, Orixek
Aitzolekin izaniko haserrealdia ere datu jakingarria zaigu maitasunaren gaiak Biotz Begietango
olerkietan duen presentziaz hitzegiteakoan . Baina, zalantzarik gabe, Lizardik aurkeztu nahi zuen kanon
estetikoak, eredugarria izatea nahi zuenez, sendoa, "osasungarria" eta neurtua izan behar zuen .
Norabide bila, igesi joan nahian eta "yoranez" dabilen bigarren epeko olerkietatik bat bakarra
sartu zen 1932ko liburuan : Mendigaiña, baina liburuaren hasieran marri zion hitzaurrean zera erantsi
zuen Orixek olerki honi buruz : "Aski polka . Olerkari on batek bere dunik uka ez lezaken adiñakoa ;
baiña liburu onek olerki aulik ba lu, nere ustez aulena" 22 . Beraz, Lizardik olerki horretan ageri dituen
joerak ahulak direlako jotzen du Orixek eskasagotzat Mendi gaiña, ez bestelako akatsik duelako .
Orixek adieraziriko irizpide honen garrantziaz ohartuz gero, pentsa daiteke Biotz-Begietan
liburuaren gerraosteko irakurleek harturiko inpresioa, hots, Mitxelenak Lizardiren mundu-ikuskera
etxe seguru eta artesirik gabekoaren paradigmatzat hartzea 1932ko Pizkundearen ingurumarian
20
21
22
LIZARDI, X. ; "Sahino poeta" in Euzkadi, 1931-11-25, 1 . or . ; K-L 346 . or.
LIZARDI, X.; "Rumbos nuevos" (II) in Euzkadi,1931-12-30,1-3 . or. ; K-L 360 . or .
Olerkiak, Erein, 1983, 326. or .
342