Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Lirikak berezkoa du dentsitate expresiboa, hori da bere ezaugarririk bereziena bere ustez, eta
horregatik, arrazoizko da lirika egiten duten autoreak kontzeptistak izatea, hizkuntzari ahalik eta
espresibitate txinparta bizienak ateratzen ahalegintzea .
Hauxe da Lizardik egiten duen manifestu kontzeptista . Horregatik, euskarari berez dagokion
izaera zaharra izateaz gain, bere estetika berezia gaitzetsi eta gaztelaniaren egituretara hurbilduz,
esaldi borobila eta erretorika bihurria hobestera okerbidez joan delako, euskal nortasuna, euskal
izpirituaren nortasuna berreskuratzeko eta sendotzeko era bat da hizkuntzaren egitura laburzale eta
trinkoetara jotzea .
3.3 .2.3. Idazle kontzeptistan zaletasuna
Lizardik bere nortasun literarioaz eta zaletasunez eginiko aipamenak guztiz bakanak dira. Aurki
genitzakeen aipamenik zehatzenak "Gramáticas euskéricas» izenburua duen artikuluan daude . Artikulu
honetan, hirugarren pertsonaren azpian gordetzen du bere burua.
Bere buruari ematen dizkion deitura edo goitizenak "conceptista"rena eta "Góngora-zalearena"
dira :
"Porque aparte de un mi amigo, inquieto y laureado dramaturgo ; de otro amigo mío,
versificador impenitente cuanto notabilísimo, y de un tercero, amigo mío también y de lo mas íntimo,
que pare de vez en cuando pequeños engendros merecedores por parte de los patriarcas del idioma, de la
reconvención de que escriba mas argi y menos garbi, no sabía yo que en Irizar . . . "171
Aipatzen dituen hirurak Labaien, Orixe eta Lizardi bera behar dute izan . Izan ere, artikulu
horretan aurreraxeago, Labaien eta biak, egunkarietan agertu berna den idazle ezezagunaren bila
ikerketetan hasiak direla adierazterakoan, bere burua "saldu" egiten bait du :
"Tiende esta disgresión a caldear el ánimo del lector poniéndole a tono con la sorpresa que en el
ciclillo literario euskérico de Irizar produjo la aparición de un solo golpe de tres nuevos astros, y
haciéndole comprender el interés con que mi amigo el dramaturgo y el otro, el conceptuoso, nos hemos
puesto a hacer el sabueso dispuestos, cueste lo que cueste, a dar con esas que casi podríamos presumir crías
nuestras desconocidas" 172 .
Bi zati hauetan iluntasuna eta garbizalekeria salatzen dizkioten kontzeptuoso hori, aurreraxeago
gongorazale dela ere esaten du : "Luego que se encontró con algunas fuerzas propias, vino la
sobrealimentación imprudente : vino a leerse un drama de mi amigo y una poesía gongorina -una en
que llamaba lagarto al maíz- del otro ; . . ." (K-L 319 . or) Beraz, Aitzolek esanikoari beste zentzu
berri bat ere erantsi dakioke .
Aitzolen iruzkinean Lizardik hautatu duen kontzeptismoa euskal hizkuntzaren idiosinkrasiaren
joera aintzakotzat hartuz irizpide estetiko bilakatua da, baina Lizardik berak, zaletasun poetiko
pertsonaltzat ere aurkezten digu : ez da euskal hizkuntzari dagokion kontzeptismoa bakarrik,
olerkigintzan eta lirikan atsegin duen joera kontzeptistak garaikide dituen gongorazalekin zerikusia
badu.
Azpimarragarri deritzot beraz, Lizardik euskal hizkuntzari berari dagokion idiosinkrasiaren
irizpidea kontzeptismoaren aldeko arrazoitzat izan zezakeela seinalatzeari ; baina aldi berean, lirikaz
duen kóntzeptua poetika kontzeptista baten lekuko ere bada, Lauaxetari esana dion moduan, bere
ustez, lirikak berezkoa bait du dentsitate espresiboa, hizkuntzari ahalik eta txinparta espresiborik
biziena ateratzea .
171 LIZ .ARDI, X.; "Gramáticas euskéricas" in Euzkadi, 1930-11-2, 1 . or.; K-L 318 . or .
172 Ibidem . ; K -L 318 . or.
149