Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

estético .()¿Es todo perfecto en Lizardi? No ; no lo es . Su fecunda audacia literaria reviste a sus
composiciones de una dificultad notable no sólo para los indoctos, sino aún para la gente muy versada
en euskera. Y es ello natural . Junto a las narraciones arcaicas del lenguaje, se une la concepción nueva
también, y la originalidad acusada en el conjunto y en cada parte de la obra . Nuestro idioma, aptisimo
para la expresión estética en sí, debe, al principio sufrir la forja del subjetivismo del artista. Esa subjetiva
concepción del artista que crea formas desconocidas dando nuevo valor a muchas palabras, engendra la
confusión . Eso ocurre clarísimamente, en la obra de "Lizardi" . Es esto un mérito o un defecto? Yo creo
que un mérito. Pero a condición de utilizarlo con mucha discreción y por artistas que puedan ostentar
patentes de ser los descubridores de nuevos horizontes. De tal conceptúo a `Lizardi': . . Su mérito principal
está hoy en ser discutido" 236 .
Aitzolek apostu garbia egina zuen berrizaleen alde, berrikuntzak euskal literatura aberastu egiten
zuelakoan zegoen, eta epai-mahaikoen irizpidea ontzat emana zuen . Lizardiren eztabaidagarritasuna
aintzakotzat hartu eta berak eraginiko iraultza beharrezkotzat onartzen zuen : idazleak bere gisako
eredu subjetiboaren arauerako moldaketa egiteko askatasuna onuragarritzat jotzen zuen lehen epe
honran.
Gerora ordea, 1933 urteaz geroztik, idazlearen askatasun hori, bere subjetbitatearen arauerako
kanon estetikoak asmatzeari kaltegarri irizten hasi zen . Irakurlegoa zapuztu eta gainerako idazleak
desbidera zitzakeen . Horretan arriskua handia izan zitekeela ikusi zuen 237 .
2.4.3.2. Aldaketa. Olerkigintza herrikoia eragingarriago
1933 urtearen hasieran Aitzolen irizpideetan aldaketa nabarmen bat gertatzen ari den zantzuak
suma daitezke . Halere, Lizardiren Biotz-Begietan liburuaren argitalpenari buruzko gutunetan Aitzolek
ixilpean berrizaleen joeraren gaitzespena hasia zuela nabari daiteke 238 .
Aldaketaren ageriko lehen urratsa "Antziñako oituren piztutzea" artikulua da . Tolosako Euskal
Gaztedi elkartean eraturiko Agate Egunerako abesti txapelketa dela eta, Aitzol sumatzen hasi da
jendearengan askoz eragin handiagoa dutela kopla zaharren tankerara eraturiko herri bertso horiek,
Olerti Egunetan deklamatzen diren olerki kultoek baino .
A.- Herri olerkigintzaren eragingarritasuna
Aitzolek askotan aipatzen ditu euskal kulturaren alorrean folkloreari dagozkion gaiak, ugariak
dira hau bezalako artikuluak, Euskal Herriko aintzinako ohiturak deskribituz eta garai hartan duten
bizitasuna aipatuz idatzirikoak . Oraingoan ordea, haiek goraipatzera mugatu beharrean, alderatu
egiten ditu idazlan kultuekin eta herrikoi tankerakoak ematen ditu gailentzat .
Tolosako Eusko Gaztedikoek eraturiko sariketa horretan Jauregiren bertso batzuk, kopla zaharren
tankeran eraturiko bertso herrikoi batzuk gertatu ziren saridun :
236
237
238
"Jauregi'k izenpetua ez balitz errikoi zala usteko nuen . Alako erri kutsua daramate ez kopla
bakoitzak olerki osoak baizik . Irakurri utsaz eta entzun utsaz aditzen dana da.Eta onelako olerkiak eta
onelako idaz-lanak bear ditugu . Irakurleak eta euskaltzaleak gure bertso zail eta idazlan ezin
entendizkoaz aspertu ditugu . Geok ere, idazleak, aizkenaz naskatzen ari gera. Iñor mintzeagatik ez
diot . Neroni naiz erruduna . Bafia guztiok bide txarrak utzi eta bide onera jo dezagun .Bide txarra
daramakigu olerki eta idazle geienok. Oso bide marra. Ongarri baño txarkeri geiago euskerari egiten
AITZOL; "Urte Giroak . El paisaje de las estaciones" in El Día, 1932-6-15, 1 . or. ; Idazlan Guztiak, V, 298 . or.
Lizardiren abangoardiazko literaturari buruzko ideici buruz, II . partea, 2 .3 . puntuan garatu dugu zehazkiago
kanon subjetiboari buruzko puntu hau . Atal honetan Aitzolen bilakaeraren lerro nagusiak azaltzea beste
helbururik ez dugu .
Ikus "Lizardiren Eskutirzak" eranskinean 55 ., 60 eta 61 . Dokumentuak.
74