Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Lizardiren artikulua "Euskaldun bat"ek 229 Larrekoren gonbiteari jarraikiz idatziriko artikuluari
erantzuteko asmoz idatzia da, Mikaitzek 23 0 izenburu beraz argitaraturikoa bezala .
Lizardiren funtsezko argudioa mundu guztiko literaturaren bilakaera horrela egina dela azaltzea
da, hots, idazle erraz-zale eta txukunen aldean, beharrezkoak direla berrizaleak ere herri bateko
literaturak goragoko mailak joko baditu noizbait . Aitortzen du irakurlego murritza dutela beren
lanek, eta legezkoa deritzo, bai errazagoek zabalagoa izateari ere .
Barrensoro ezizena erabiltzen zuen Tomas Agirre idazleak "Bide berrietatik eta zaarretatik ere
bai" 231 artikulua argitaratu zuen . Izenburua ikusirik, haserreak baretzera datorrela dirudien
Barrensororen artikulu honek, Lizardiren idazlanei buruz, zehazki Tolosako 1931ko Olerti Sariketan
lehen saria eraman zuenari buruzko iritzia berrizaleen joeraren aurrean duen iritzi etsigarriaren
erakusgarri da . Funtsezko gai kezkagarri bat planteatzen du berrizaleen olerkigintzaren euskarritzat
itzulpenak jokatzen duen funtzioarena, alegia 232.
Barrensororen artikulu horri erantzunez argitaratu zuen Lizardik "Bide eta bide-ondo" 233 .
Funtsean eztabaidan zehar sortuz joan diren oker-ulertzeak eta nahaspilak argitzeari ekiten dio,
azkenean, elerti-gaietan norberaren edermenaren aginduetara aritzeko askatasuna eskatuz bukatzen
duelarik.
Lizardik eta Lauaxetak berrizale gisa erantzuten ari diren eztabaida honetan, aldeko atera
zitzaien Orixe, "La crítica menuda" Z 34 , Tolosako sariketan epai-mahaikoa izanik zegokion ardura
azalduz . Eztabaidak aurrera jarraitu zuen zenbait hilabetetan . Larrekok "Bide berriez oraiñik"
(Euzkadi, 1932-3-17), Mitargak "Eztabaida barik, Ekin" (Euzkadi, 1932-4-14), Lauaxetak
"Barritzaliak" (Euzkadi, 1932-2-24) .
Lizardik "Rumbos peligrosos" artikuluaz eman zion amaiera eztabaida honi, berari
zegokionez 235 . Berriro azpimarratzen du berrizaleek errazaleekin batera bizi izateko duten
eskubidea, eta hauen lanak abanguardiarena, hau da, bideak urratzea dela .
D .- Aitzolen 1932ko "Urte Giroak" artikuluan berriro aipatuko du Larrekok eta Barrensorok
aurkezturiko Lizardiren ulergaiztasunaren arazoa . Hizkuntzari eragindako iraultza baten bidez,
euskeraren aintzinateko muina eta estetikaren aurrerapen aurrerakoienekin elkartu nahi duelako dela
zaila esaten du :
229
230
231
232
233
234
235
"Lizardi no es sólo poeta y estilista; es algo más; un revolucionario del lenguaje, un revolucionario
que quiere fundir el nervio tradicional del euskera con los más audaces avances del pensamiento
"EUSKALDUN BAT" ; "Bide Berriak" in Argia, 563,1932-2-7, 1 . or.
"MIKAITZ " ; «Bide berriak" in Argia, 564, 1932-2-14, 1 . or.
AGIRRE, T., "BARRENSORO" ; "Bide berrietatik eta zaarretatik ere bai" in Euzkadi, 1932-2-19, 5 . or.
"Gerea ona izanik, besteena ere aintzat ar dezakegu noski . Ruben Dario eta oraikoak onak badire ere, etziran
kaxkarrak Lamartine, Hugo, Byron, etabar. Guk ez daramazkigun bide guztiak ez ezeretzat jo . Aor Lizardi izketa
askatuan maixu . Garbi, jaukal, adierraz, orrati . Olerkietan -aitortu bear- ez du beronelan jokatzen . Ua duk guk
iretsi ezin dugun era berria . Euzkerarik ez ete dakigu? Itz neurtuen azal-azpian azkenengo tantoa jario arteo
estutu dik oldozkuna. Gure adimenerako sakonegi al duk? Etzekiat zer dukan Alboan daraman erderazko
argiontzia bidea urratzeko ezpagenu, gure oin-urratsak legartza-tartean barna zaurituko ituzke . Argibide ori ez
genukelarik bizitza osoan jarduki ere, ezin ulertu . [] Lizardiren olerki saritua epai-maiera irixtean erdararik
argibidetzat etzukelarik, epailarien lan latza jakiteko ukan . Erdara laguntzat bazuen berriz, epaia bere aidera
pitzatzeko ziri bikafia iduri zait . Epaikariak berriz, epaitzeko galbai extu bakarra baidute, andik eken antzekoak
bakarrik igaro bear". Ibidem .
LIZARDI, X. ; "Bide eta bide-ondo " in Euzka4 1932-2-25, 5 . or.; K-L 370-372 . or .
ORIXE; "La critica menuda" in Euzkadi, 1932-2-23, 1 . or.
LIZARDI, X . ; "Rumbos peligrosos" in Euzkadi, 1932-2-27, 1 . or, ; K-L 372-373 . or . Artikulu honen bidez dakigu,
«Euskaldun bat" ezizena erabili zuen idazlea guretzat ez ezik, ezezaguna zela garaiko idazleentzat ere, eta beraz,
haren artikulua libelotzat jotzen zutela .
73