Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

3 .2 .1 . Sentimendu eta endeleguaren arteko auzia
Lizardiren olerkigintza garaikidean erromantikoen sentimentalismoaren gaitzespena eginez,
intelektualismoa gailentzen ari den aldi berean, euskal literaturaren esparruan sentimendu eta
endeleguaren nagusigoari buruzko eztabaida literarioa klasikoa denari eta ez denari buruzko
eztabaidaren inguruan ari da garatzen .
Orixek, edertasunaren eredu aldaezinaren zutabea aukeratu duenaren tinkotasunez, zera esaten zuen
"zerbait ederrik sortzeko aukera dagoen bitartean, beti indarrean egongo dira Horatioren Ars
Poéticaren Arauak ez dituzte betetzen zenbait bertsoegile pizkor eta zenbaitetan eszentrikok" . Izan
ere, Lauaxetak Bide Barrijak liburuan harturiko zenbait jarrera abanguardistek ez bait dute Orixe
gogobetetzen, berak behin betirako araudi poetikotzat joa duen Horatioren Arautegiari jarraikiz :
"Pensamientos y afectos fundidos armónicamente son los que han de constituir las grandes obras
artísticas que hayan de sobrevivir a través de los siglos. En su polo opuesto están los conceptillos y los
suspiros de falsete, con frecuencia divorciados, descuadernados que engendran tanta multitud de
poesía enteca. No hay que enamorarse de ninguna escuela como tal, ni de esta ni de aquella estética
imperante, hay leyes filosóficas que están asentadas sobre el buen sentido, la disciplina, la armonía, la
medida y sobre todo la unidad artística, que hoy tanto se descuida" 138
Orixek irudimenari eta sentimenduari gehiago eusteko aholkatzen dio Lauaxetari, eta bien
arteko oreka bilatuz,
"que procure buscar y encontrar siempre la UNIDAD ARTISTICA QUE ES LA PIEDRA DE
TOQUE DE TODA OBRA DE ARTE : las ideas y los afectos no deben formar mosaicos rígidos, el
pensamiento y el sentimiento no deben ir como dos líneas paralelas distintas, sino sobre una misma
recta fundiendo su acción para un mismo efecto" 139 .
Lauaxetaren erantzunak prezeptiba klasiko hori eztabaidan jartzen du, batez ere praktikatik
abiatzen delarik :
"Zentzuz lirikan gitxi ibilli dira, biotzetikoa dala olerkari jarioa, zentzunak jarri bear deutsozala
arau ta neurriak biotzari? Baia, noragifio? 140 .
Jon Kortazarrek Teoría y práctica poética de Lauaxeta deritzan tesian klasikoen aportaziotzat
aipatzen da, hain zuzen ere, bihotzaren gehiegikeriei eta sentimentalismoari mugak jartzearen
irizpidea, idazlanari batasuna ematearena, humanistika deitzen den jakituriaz baliatzearena eta
egiazkotasuna, hots, jatorki sentiturikoa adierazteko zaletasuna .
Azken hauxe, barne sentimenduen adierazpenean bapikatzerik, esageraziorik gabe, baina
endeleguari gehiegizko katearik jartzen utzi gabe iharduteko aholkua eman zion Aita Estefaniak ere
Lauaxetari Bide Barrijak argitaratzean :
" . . .abandónese al impulso interior de sus momentos inspirados, reproduzca al modo de Maragall,
su propia emoción con exactitud fidelísima" 141
Beraz, ikusten dugu errealitatearekiko harremanean, egiazkotasunaren eta sentimentuen
egiazkotasunaren gaiarekin batera, bihotzaren bulkoari . eustearen irizpide "klasikoa" ere behin eta
berriro aipatzen dutela Lizardiren garaiko euskal kritikoek . Berak ere, ikusiko dugunez,
sentimenduari nahiz intelektualismoari eusteko aholkatzen zion Lauaxetari, baina berak proposatuko
138
139
140
141
ORIXE; "Bide barrijak" in Euzkadi, 1931-11-29 ., lehenengo orrialdea .
ORIXE; Ibidem.
LAUAXETA; in Azalpenak, 133 . or.
ESTEFANIA, J.M . ; "Urkiagá tar Estepan "Lauaxeta " . "Bide Barrijak (Nuevos Rumbos)" in Razón y Fé, 425,
1932(Ekaina), 267-269 . or.
1 36