Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

ondokoaz, maitasunaz, sufrimenduaz, eta antzerako gai emotiboez mintzatzean ere, ez da negarti,
erromantikoak ziren era berean . Emotiboa bai, baina emotibitate hori zeharka emana dator . Aipatu
ditugun adibideok, horren lekuko izan daitezke . Narrazioaren aria hausten duren bat-bateko irudi
exklamazioek, obserbazioek udazkenean urretxindor adixkidearen hilkizunetara berandu-beldurrez
iraduz doazen txoriak "-egoak ikara -" doazela esatean, emotibitatea sugeritu egiten zaigu, eta
horregatik lortzen du Lizardik hain benetako izatea, erretorika kutsurik ez izatea .
2 .4 .6 . Deiktikoen erreferentea aldatzearen ondoriozko zailtasunak
Lizardiren joskeraren zailtasun berezien artean iluntasunik gehiena sortzen duten kasuak
deikitikoen erreferentea aldatzearen ondoriozkoak ditugu . Aurreko lerro edo ahapaldian
aipaturikoaren erreferentzia, zenbaitetan gertuago dagoen beste batekin kateatzen da irakurleari
ulertze zailtasunak erakarriz .
A) "Irudimena uan giarra, pria,
baiña, ega-baldar baitabil txoria
lurrera-bearka zauri doanean,
orren antzo zian ark oi, maizenean .
Odol eri batek ezetua iduri
beltz ikusbera uan, izukoi, urduri . . ."
(Ag 15-20, 113)
Lehen lerroko uan eta azkenekoak aditzek "hik irudimena giarra uan" eta "hik irudimena beltzikusbera
uan . . ." azaltzen dute . 17 . lerroko bertsoan berriz, "zian" aurkitzean, irakurleak hirugarren
pertsonara igaro delakoan harritu egiten da : "hark, Onuzkik hala oi zian, ega-baldar doan txoriak
bezala" pentsa arazten dio . Baina Lizardik irudimena du oraindik sujetotzat, eta kasu honetan
esaldiaren sujeto ergatiboa, aktiboa bilakaturik, "hi" (Onuzki) era etikoan edo ISnori gisa, jasotzen
du : "Orren antzo,(txori ega-baldarraren antzo), oi zian (irudimenak) egin oi zian (hiri, Onuzkiri) .
B) "Mendea ia betea,
ta ain illaun, gorputz xaar!
Bezak gogoa goien
i bezin ariña,
ta bezat nik nerea,
dei nazatenean,
ezin-itzal-argiruntz
egatzeko diña!"
(BMD 27-34,121)
Testuak interlokutoretzat amona du denbora guztian, "zure aur-jolasak", "zure kalean", "bekizu",
"zagoku " . . . Baina ahapaldi honctan hika mintzatzen zaio "i" bati, tonu aldaketak harridura sortzen
du, lehen lerroetan apostrofatu duen gorpu hilari ari zaiola konturatu arte :
"Bezak (hik gorputz horrek) gogoa goien i bezin ariña,
ta bezat nik nerea (nere arima) dei nazatenean,
ezin-Itzal-Argiruntz egatzeko diña!
Bestalde, lehen aditzak "bezak" gorputzari arima bera bezain arina izan dezala desio dion arren,
bigarrenak "bezat" nik ere badirudi gorputzari zuzendua behar duela, olerkariarenari, esanahiaren
aldetik ordea, gogoaz, arimaz ari dela ulertu behar dugu .
Antzerako elipsi baten ondoriozko zailtasuna du Gure Mintzo olerkiko ahapaldi honek ere :
3 1 6