Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

-Aztu, biotz orrek 1919ko apirilean .
-Izarkitako sua 1919ko Uztailekoa .
Behin eta berriro darabilen erantzunik gabeko maitasun minduaren gaiaren aldean, badira beste
zenbait gai iraunkor, umorezkoak : Idazkiya (1919ko abuztukoa),eta Oia (1919ko apirilekoa) , edo
erlijiosoak, Jaun errukitsuboi (1917ko abendukoa), Otoitza (1919ko Azaroakoa) .
2.2.1.2. Bigarren epea: iesi joan nahia, kezka, yorana
1919ko zenbait olerkitan helduaroko Lizardiren poemagintza karakteristikoa izango denaren
lehen zantzuak sumatzen dira, eta hori dela eta, trantsiziozko epea dela esan liteke bigarren hau .
Maitasunaren gaia ez da jadanik gai ardatza eta haren aipamena "mundua"ren gainerako gauza
guztien desengainoarekin batera aipatzen hasten da, eta munduak olerkariaren itxaropenak zapuztu
baizik egiten ez dituenez, ideal "handi"agoetan jarri behar ditu begiak : aberria eta Jainkoagan .
Horixe da, Aztu, biyotz orrek poemaren mezua, eta trantsiziozko epe honetako olerkiek gai
sakonetarako zaletasuna eta ausnarketa giro nabariagoa dute .
Euzkera deritzan 1919ko abuztuko poemak eta Amona 1919ko irailekoak badute kidetasunik,
biak esperientzia pertsonal benetakoaren bidetik abiatzen bait dira, gero hain ugaria izango denaren
bidetik alegia, baina lehenengoak irudipenari askatasuna ematen dion neurrian, bigarrenean
errealismoari loturik dihardu .
Aipa ditzagun azkenik, Gaiztuen itzala, 1919ko uztailekoa, eta Igesi deritzan 1919ko abenduko
olerkiak, gerora jarraipena izango duten desengainoaren gaiaren lehen tratamendu argiak dira, gaiak
alegorikoki erabiltzeko joera nabarmentzen hasten delarik . Gaztiaren otoitzak ere barne-kezka eta
urduritasuna adierazten du, batez ere, norberaren bizitzaren zentzuaren bilaketa . .
Aitzolek Lizardiren zeregin literarioez ematen digun irudikapenean, argitaralpen literarioak
lehen epe horretatik aurrera, hau da, 1919tik aurrera 1930ean Errenteriko Olerti Egunean esku hartzen
hasi arteko epean, bestelako ekintzetara emana aritu zenez, isilaldi luze bat izan zela ematen du
aditzera, "durmió su lira durante estos años" 12 esanez .
Halere, eta Lizardiren Euzko Deya aldizkariko lehen epea eta 1930ko Olerti Egunen inguruko
olerki argitaralpenen artean, bada tarteko epe bat, Aitzolek aintzakotzat izan ez duena, hau da
1925ean 1926an eta 1927an egunkarietan, Euzkadi egunerokoan eta Argia astekarian argitara ematen
joan zen obra .
Bigarren epe honek, 1919ko azken poemen artean ikusi ditugun gaien garapena dakar, izan ere,
1925ean Argia astekarian argitaratu zituen hiru olerkietatik bi, 1919an jadanik argitaraturiko biren
berralgitaralpenak dira, apur bat aldaturik : Gastearen otoia (Argia, 1925-6-12) eta Igesi (Argia, 1925-
7-9an berrargitaratua) .
1925ean argitaraturiko hirugarrena Mendi gallurra deritzana da, 1926ko Irailaren 17koa, eta oso
aldaketa gutxiz Biotz-Begietan libururako bigarren olerkitzat hautatu zen Mendi gaiñaren lehen
bertsioa .
1925ean Argia aldizkarian ezagutzera eman zituen hiru olerki hauek, tarteko epe honen esistentziaz
eta garrantziaz oharterazteaz gain, orain arte ezezaguna zen Lizardiren beste ezizen bat ematen digute
ezagutzera, «Txolarre" delakoa, alegia .
Olerki hauek Jose Maria Agirrerenak ote diren zalantzarik ez dago, aide batetik, lehendik
izenpeturiko olerkien bertsio berriak besterik ez direlako azken biak, eta lehenengoa aldiz Biotz-
Begietan libururako hautatu zen bakarretakoa delako . Bestalde, "txolarre" hegaztiaren irudia bere
buruarekin identifikatzen zuela badakigu Parisko txolarrea deritzan eta Erreteriko Olerti sariketara
aurkezturik ezagutzera eman men olerki batean adierazten duelako :
12 AITZOL; Ibidem, 166 . or.
44 5