Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Euskaraz egiten saiatzeagatik ezezik, olerkiak egiteagatik beragatik ere, erridikuluak dirudite
olerkariek :
"Esos empedernidos pecadores que vara métrica en ristre y diapasón en mano irrumpen por el
campo de nuestras letras declamando largas series de renglones medidos y rimados para nada de
ordinario interesantes . . ." 42 .
Hauek dira, ezer interesgarririk esateko ez duten bertso-egile horiek dira jende arruntarengan
olerkariaren irudi farregarri hori itsatsi dutenak, baina jende arrunta ez ezik, orokorrean,
abangoardien zereginez Lizardik duen ikuspegia aztertzean ikusiko dugunez, mende hasierako gaia
hau Lizardiren begietan bereziki zaila da olerkarientzat, idazleak "héroes mal estimados" dira, eta
"Axari Beltz"i esaten dion moduan, zibilizazio honek aurrera daraman gobernatzeko joeran jarraitzez
gero, debekatu ere egingo du idazteko zeregin kaltegarria :
"Tenemos la odiosa manía de sentirnos poetas cuando menos falta hace, y nuestros excesos en la
materia -Oh Axari-Betx míranos con clemencia- han llegado en ocasiones hasta la endecha rimada ;
extravío que si las humanas repúblicas hubieran aprendido a gobernarse, y ya no están lejos de ello, con
algún indicio de talento, sería materia de las mas severas sanciones" 43 .
Izan ere, gehienetan modu farregarrian aurkezten duen olerkariaren zaletasun izkutaezina, serioski
ari denean, olerkigintzaz duen ikusmoldean beti dirauen ezaugarria dugu galerazi ezintasuna, ¡a-¡a
kontrolaezintasuna ere dei genezaiokeen barne-indarra da olerkiak egitera daramana. Modu ironikoan
"neurtzeko grinatxoa" deritzana, beste zenbaitetan "erdi-beharra"ren metaforaz jantzi zuen, hots,
barrenean sortu den bizitza berriaz erditzea bezala dela esanez isladatu zuen zehatzenik beretzat
olerkigintza egiteaz Lizardik zuen ikusmoldea eta intuizioa .
"Begi-biotzean zatzaidate sortu" 44 dio ; olerkiak isladatzen dituen sentsazioak, sentimenduak,
irudiak beregan itsatsi dira, olerkariaren borondateak horretan zerikusirik izan ez duelarik . Lizardik
olerkigintzaren ikusmolde honezaz kritikoek haren olerkigintzan antzemango duren naturaltasun
gabezia gezurtatzen du . Esate baterako, Euzkereako " Euzkal elertitzaz" deituriko sail kritikoan,
"Agarel"ek haren olerkiei "kalkulatu"egi izatea salatzen die, naturaltasun eskasia duela . Artifizio
kutsu hori ordea, Lizardik sentimentua eta endeleguaren artean bilatzen duen orekaren fruitu da 45 .
Olerkariak bere aktibitatean duen kontrolagaiztasun hori azpimarratu egiten du sarritan,
barrenean jaulki gabe jasan ez daitekeen indarra da poesia :
"Si la poesía en su más alto concepto, es sobreabundancia de luz y de calor que no se pueden
represar dentro del alma en creación, la época heroica de Sabino nos revelaría, aunque no hubiera
escrito un verso, que allí dentro había un formidable poeta" 46 .
Baina olerkariak bere burua izkutatzera, ezizenak erabiltzera eta inork olerkari deitura ematetik
aide egin nahi izatera daramatzan jarrera horrek badu beste arrazoi nagusi bat, intelektualek goitik
behera begiratuko ote dieten beldurra, beren buruak nabarmentzeko beldurra .
Lizardik Lauaxetak Bide Barrijaki erantsiko "Uarra" delakoan inork olerkari deiturarik ez
diezaiola eman eskatu izanaren arrazoitzat jotzen duena :
42
43
44
45
46
LIZARDI, X. ; "De nuestro mundillo literario" in Euzkadi, 1928-8-30, 1 . or. ; K-L 130-132 . or .
LIZARDI, X. ; "Glosas Triviales" in Euzkadi, 1929-7-31, 1 . or . ; K-L 159. or . Beren buruak gobernatzeko abilezia
zerbait erakutsi duten errepubliken aipamenak XX. mendearen lehen herenean sorturiko totalitarismo
komunistaren eta faszistaren zeharkako aipamena dirudi .
LIZARDI, X.; Biotz Begietan liburuan sarrera bertsoetan .
Ikus II parte honetako 3 .2. puntua.
LIZARDI, X. ; "Sabino poeta" in Euzkadi, 1931-12-25, 1 . or.; K-L 346 . or .
99