Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

liburuaren bidez proiektatu nahi izan zen eredu neurtu eta "osasungarri"ari gehiago dagokiola,
Lizardiren beraren mundu-ikuskera errealari baino .
Lizardiren liburua besteren hautapenak mugatua izan zitekela pentsatzea harrigarri gertatzen da,
gaurregungo ikuspuntutik . Zergatik utzi besteren esku norberaren lan poetikoaren hautaketa,
argitarapena, itzulpena, eta, zenbaitetan baita zenbait zatiren inausketa? Erantzuna inguruari buruzko
erreferentzia eginez bakarrik uler daiteke .
Zaitegik olerkariek Orixe bide-erakusle eta gidari zutela esaten du, eta Orixek berak ere
Lizardiren olerkien artean berak egin zuela hautapena aitortzen duen artikulu berean, beste zenbaitena
ere egin zuela eransten du, Jakakortajarena tarteko zelarik .
Bestalde, berriz, arrazoi zirkunstantzialak ere aintzakotzat hartu behar dira . Estatutuaren aldeko
kanpaina hastear zegoela argitaratu behar izan zuen, euskaldungoaren arreta giro politikoaren
gorabeheretan korapilotua zebilen unean . Garaiko Lizardiren gutunek kanpainaldi politikoarekin
konpetitu beharraren beldurra adierazten dute, eta hain zuzen ere, Lizardik ez bait du bere liburua
besterik gabe, ez zerurako eta ez lurrerako, oharkabean erortzerik nahi .
Liburuaren biltorrian ezarririko hitzak "arroak" dira Lizardiren beraren iritziz, arreta erakarri
nahiz hautatuak dira ; era berean, Orixek egunkarian argitaratu nahi zituen artikuluek eta Lauaxetak
gutunez iragartzen dion iruzkina liburua ezagutzera ematea dute helburutzat . Giroa sortzea .
Ez da jokamolde berria, Lizardik 1927ko kanpainaldiaren hasieran artikulu jorraketa intentsiboa
egiñez irakurlegoarengan "bomba" baten efektua izatea nahi duela esaten du ; giroa berotzea, eragina
sortzea da Etxegarairekin izandako eztabaidan idatziriko artikuluak nahiz "Glosas Triviales" saileko
artikuluetan berariz bilatu duen polemikak eman beharreko frutua .
Liburua argitaratzea egokitu zaion une honetan, aldiz, gauzak gogoz bestera dihoazkio, ez dago
pozik Verdesek prestaturiko lehen inprimaldiaren itxurarekin eta bigarrena eginarazten dio,
Orixeren artikuluen erdiak El Dfako "tcheca"k zentsuratu ditu 23 . . . eta gainera, berak bidaia luze bat
egin beharra dauka liburuaren azken ukituak egiteko aukerarik izan gabe . Horregatik, Orixek prestatu
zizkion itzulpenei egin zizkien zuzenketak, azpioharren bitartez sarrerazi ziren lehen argitaralpenean .
Itzulpenak berak aldatzeko astirik ez, nonbait .
Gerraostean Lizardiren liburuak izaniko harrerak aide batera utzi ditu garaiko gorabehera guzti
hauek . Jakina dago txikikeriak direla horietako asko, eta munta gutxikoak direla obraren balio
intrinsekoari soilik ohartzez gero . Beste zenbait zehaztasun, aldiz, garrantzitsuak dira eta errotik aida
lezakete, ene ustez, Lizardiren olerkigintzaz kritikak duen ikusmoldea . Batez ere modernotasunari
eta garaiko literaturarekiko harremanei dagozkien puntuetan .
Lizardiren poemagintzaren modernotasuna ahalegin pertsonal, guztiz ohartu eta berarizkoaren
ondorio izan zela nabarmenerazten dute dokumentuek, zalantzarik gabe .
Bestetik, Lizardi arteka-martekako olerkari zela frogatzen digute, ez zela Orixe edo Lauaxeta
bezala beren lumaren kontura bizi, horrek berarekin dakartzan muga eta ezintasunekin . Ildo beretik
joaz, formazioari zegokionez, Lizardik ez zuen Orixek, Lauaxetak edo Zaitegik bezalako kultura
humanista eta literario zabalaren panorama eskolan hartu . Bere gisa, osaba literaturzalearen
liburutegia eta oharrez, edo batxilergo eta Zuzenbide ikasketetan eskatzen ziren literatur ezagupenez
gain, berezko joerek, nahiz azkenaldera Orixeren aholkuek bideraturiko irakurketen ondorio da
Lizardiren kultura literarioa . Horregatik esaten du Jautarkolek hil ondoko omenezko artikuluan
ohartzen zuen formazio falta hori osatzeari ekina ziola azken urteetan .
Beste aide batetik, kritika modernoak aintzakotzat hart ez duen puntu bat nabarmenerazten da
Lizardi Pizkundearen ingurumarian kokaturik aztertzean, bere mintzaira poetikoaren iturrietako bat
23 Ikus "Lizardiren eskutitzak" eranskinean Lizardik Lauaxetari eginiko gutuna, 1932-6-6, 61 . Dokumentua .
343