Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Gauzak berezko bideetatik atera nai dituzute . Mallak elkarrekin lotuak bear dute, igotzeko
malladirik osatuko ba-da . Gure elertia beste errietakoa ez bezelako eraz azitzea nai zenukete, ta oker
zoazte ortan. Opilla ez da jaikitzen legamirik gabe .
Bafia lenbait-leen aitor dezadan erraz-zale aserrekoiok ere bear-bearreko ta naita-naiezko
zaituztegula . Elerti guzietan agertu izan zerate aurrerazaleci buruzki; urrengo gizaldiek, ordea, ez dute
ukatu izan aal, aien bultzaldi goragarria : akats eta guzti" 88.
Beraz, arestian abangoardiaren lana zedarritu dugunean, hizkuntza literario autonomoa sortzea eta
euskara modernitatean iraun ahal izateko gaitzea zirela helburu nagusiak ondorioztatu badugu,
abanguardia horrek nolakoa izan behar duen aialtzen saiatu gara bigarren urrats honetan .
Lizardik, abangoardia berrizalea, hautsi-zalea, eztabaidatua eta ausarta irudikatzen eta
praktikatzen du, hots, mundu guztiko literaturan izan ohi diren abangoardien pareko eta ez gutxiago .
Estetika berrien, esperimentu zaletasunaren aldezketan eta praktikan, Lizardi bere garaiko gizona
izan zen, eta abangoardiako mogimenduek Lizardigan izan zuten eragin zehatza sumatzea sarritan
nekeza bada ere, ikerketaren, eta estetizismoaren baloraketan mende hasierako arteen giroaren zigilua
antzeman diezaiokegu .
2.3 .2.4. Abangoardia eta eliteak
Lizardik aurreko atal horretan azaldu den bezala, euskal literaturaren normaltasunaren aide
eginiko apostuak ez du bere garaikide askoren oniritzia jasoko . Euskal literatura euskal hizkuntzaren
egoera soziolinguistikoari kateaturik ikusten dutenek eta hizkuntzaren etorkizunean zeregin konkretu
eta berehalakoa duela uste dutenen aldetik iritzi zorrotzak bideratu ziren Lizardiren irizpide eta
praktikaren aurka .
Lauaxetaren Bide Barrijaken argitaralpenaren ondorioz eztabaida irekia gertatu zen Lizardik
bezala abangoardiazko literatura egiten dutenen lanaren inguruan . Hasieran Lauaxetaren aurka
bakarrik, hots, haren olerkiaren zailtasunari buruz bakarrik badihardute ere, gero, Olerti Egunetan
sarituak izaten ari direnak ere zaku berean sartu dituztelarik, Lizardi ere inplikatua gertatzen da
zuzen-zuzenean .
Eztabaidak olerkigintza berriaren hizkuntzaren ulergarritasuna hattzen du ardatz gisa, baina
aurreratu ahala, irakurle gehienek iritxi ezin duten eta beraz duen zailtasun mailagatik elite batentzat
soilik izango den literaturaren inguruko eztabaida bilakatzen da, tartean nabarmen daitezkeelarik,
euskal literatura "normala",hots artearen alorreko, giza-sorkuntza artistikoen alorreko aktibitate bat
ala hizkuntzaren iraupenaren zerbitzu hutsean ote dagoen aldezten duten irizpideak suma
daitezkeelarik . Bidenabarrez, ordea, literatura aldetik interesgarri diren zenbait iritzirekin batean,
garaiko irakurlegoaren urritasunari buruzko kezka ugariak, idazleari liburuak egiten has¡ nahi izanez
gero sortzen zaion galera ekonomikoen zerrenda, saltzen diren liburu kopuru farregarrien berri . . .
suma ditzakegu, olerkarien mogimenduak zuen oinarri sozial ahulegiaren lekuko .
Lizardiri dagokionez, 1931 urteko amaieratik, 1933rarte hedatzen den epean idatziriko lau
artikulu bakarrik aipa daitezke gai honi dagokionez, eta horietan barne egokitasun handiko
kontzepzioa nabari genezake abangoardiaren zernolako eta helburuei dagokienez .
Lizardik ez arroa ez aristokratikoa eta besteak gaitzetsi-zalea ez den abangoardia aldezten du,
horregatik eztabaida literarioetan aide horretatik egiten zaizkion erasoak mingarri zaizkio bereziki,
eta errespetua da beretzat eta bera bezalako "liriko zoro berrizale"entzat eskatzen duena 89 .
Abangoardietan ohizkoa den harrotasuna, hautsizaletasun garratzik duenik ez du onartzen . Lirika
estremu hori eginez inor epatatzeko, harritu eta eskandalizatzeko helbururik ez duela nabarmentzen
88 LIZARDI, X .; "Bide berriak. Bide guztiak?? " in Argia, 565, 1932-2-21, 5 . or . ; K-L 368 . or .
89 Ibidem 5 . or. ; K -L 368 . or.
1 1 6