Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

zatitzeko joera estetiko berriekin bat eginez, bere ustez, euskal literaturak profitatu egin behar duen
une ezin-hobea du abangoardia literarioari ekiteko .
Honela, berrikuntza horren bidez, euskaren gaitasun expresiboak mundu modernoan eta literatura
garaikidearen panoraman leku bat irabazi dezakeela ikusten du eta kanontzat aurkezten die beste
idazleei . Hori da Lizardiren proiektu literario anbiziotsua eta euskal liriko guztiei eredu edo kanon
gisa aurkeztu zien kontzeptismoa .
Olerkigintzaren joera kontzeptista hori poesian mamitzeko hautatu zuen hizkuntza literarioak,
Lizardiren olerkigintza bereziki zaila bilakatu zuen bai mamiz, bai azalez.
Lizardik, honenbestez agerian dagoenez, berariz ekin zion euskal mintzaira poetikoaren
berrikuntzari, ez halako idazle atzerritar baten edo korronte baten jarraitzaile gisa edo ustekabeko
senari jarraikiz . Ohartuki eta argitasun handiaz azaltzen dituen bi oinarritan finkatua dago bere
berrikuntza: aide batetik, euskal hizkuntza bera, baina zaharra, "dentsitate jator hori darion mintzaira
zaharra"ren muinari atxikiz, eta bestetik joera kontzeptista modernoak bere eginez .
Aitzolek 1933an jadanik garbi ikusi zuen Lizardiren asmoa euskal estetikaren kanona sortzea izan
zela, eta borobildua ez bazuen ere, itsatsia zegoela jadanik, eredu garbia zela eta jarraigo handia izan
zezakeela :
"No ha podido terminar su obra renovadora . Cuando la había iniciado, Dios se ha complacido en
arrebatárnoslo . Pero en los escritores y poetas euskaldunes la influencia de Lizardi es ya notoria, a
pesar de su recentísima labor innovadora . Con todo deja marcado un sendero lo suficientemente claro
y despejado para que otros lo lleven a feliz término, perfeccionándolo .
Ningún escritor ni antiguo ni contemporáneo, ejercerá la influencia que Lizardi sobre los futuros
literatos y poetas . Tales son las innovaciones por él introducidas que contribuirán a remover la savia
adormecida del euskera .
Lizardi, ya que la brevedad de su actuación literaria no se lo permitió en vida, llegará a formar
escuela peculiar en el futuro . Se entreven las características de la misma. No ha habido tiempo
suficiente para estudiar detenidamente las nuevas direcciones marcadas por el poeta zarauztarra . Los
estudios venideros que sobre él se hagan llegarán a formar cánones consagrados de la expresión vasca de la
belleza . Las orientaciones impresas por Lizardi permitirán concretar fórmulas estéticas de puro sabor
easkeldun" 179 .
Gorasarreetan ohizkoak izaten diren laudorio eta omenetan bereziki aipagarria da Aitzolen
artikuluaren amaiera hau, igarle baten hitzak dirudite, bere garaian hain epe laburrean izan zuen
eragina ohartzeaz gain, Lizardik euskal hizkuntza literarioari eraginiko berrikuntzaren iraupen luzca
antzeman izan balu bezala da; gerora, ordea, eragin horren ondorioak ikusirik, eta batez ere Pizkunde
mogimenduaren motor eragile gisa zuen indar eskasak zapuzturik, bide okertzat eta kaltegarritzat jo
bazuen ere .
4 . LIZARDIREN IDEIA POETIKOEZ ZENBAIT ONDORIO
Lizardiren ideia poetikoak, artikulu eta zenbait olerkietan isladaturik dauden moduan, forma
jakinik gabeko konstelazioa osatzen dute . Puntu ugariz osaturiko irudia osatzen dute,'etafikerlarion
zoritxarrerako, Lizardik ideia horiek sistematizatu eta elkar-lotzeko ahalegin xume batzuk besterik
ez zituen egin .
Hala ere, eta helduaroan argitaraturiko olerkigintza umoak iragartzen duenez, Lizardik bere
zeregin poetikoari buruzko ideia garbiak ditu, eta sarritan, nahi genukeen baino azalpen eta
justifikazio gutxiago eskeintzen badu ere, ideia horiek elkarrekiko egokitasunean moldatuak daude,
orekadun konstelazioa osatzen dute, ideia sare ongi lotua osatzen dute .
179 AITZOL; "El poeta Jose María Agirre . "Xabier de Lizardi", 176 . or.
1 53