Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Etxegarairentzat Eusko Ikaskuntzaren baitan propaganda eta euskararen aldeko kanpainen egile xume
bat baizik 163 .
Lizardiren azken erantzuna "Aitaren erreal bikoak" artikuluaren bidez eman zen ezagutzera. Beren
artean dagoen elkartu-ezina onartzen du eta nolabaiteko azalpena eman beharrez, belaunaldien arteko
konpon-ezinari egozten dio errua . Funtsean Etxegarai jaunak egozten dion gorrikeria, azkarregi ibili
nahia edo erradikaltasuna ukatu egiten ditu Lizardik, elebitasunaren eta hizkuntzaren eskubideen
aldeko baieztapenez. Lizardiren ideiak bere garairako aurreratuak ziren :
"Gorrikeririk gabe, bear-neurrian, elkartu-bearrak ornen dira gure bazkunetan euskera eta erdera .
Guk dioguna berbera . Nun da gure gorrikeria?? "Saski-Naski" seitik batean euskeraz egiteko . . . "Eusko
-Ikaskuntzan ordulaurdentxo batez . . . Gañontzean erderaz . . .
Gure auzia eta katalandarrena ez ornen dira berdin . Egia andia orixe, zaar-samarra izatea . Bi alde
agertzen dira arazo oien artean . Bata: euskeraren bidezkoagoa, beronek añako nortasunik beste
hizkuntzarik batek ere eztulako . Bestea : gure lanaren gaitzagoa, asabaen zabarkeria ta izkeraren
bereiztasuna bere etsai ditula . Bi alde oiek ondoren bakarra behar lukete ekarri : guk, suagoki, aiek
baiflo tinkoago ari izan bearra ; ta ez epelagoki, gertatzen danez" . 164
Garbi dago urte horietako euskararen aldeko ekintza kanpainaren ondorioz, eragile eta "agitador
en el mejor sentido de la palabra" dela Lizardik izan duen funtzioa, Etxegaraik emaniko aholkuz
berea egin eta besterenean ez dadila sar esaten zaio garbi-garbi .
Baina Lizardi ez du polemikak izutzen gehienetan . Alderantziz, eztabaiden ondorioz fruituak
lortu nahi izaten ditu : jendea arazoaren garrantziaz oharteraztea eta erantzunak eragitea, berea nagusi
ikusteko asmo hutsez ez da ari . Esaten duena eginen bitartez ere frogatu nahi du Lizardik, eta esate
baterako, eztabaida guzti honetan euskaraz erantzun die gaztelania hutsezko Bonifazio Etxegarairen
artikuluei . Euskarazkoa argitaratu ondorengo egunean gaztelaniazkoa argitara arazten zuen .
Bestalde, Bonifazio Etxegararairekiko eztabaida honetan Eusko Ikaskuntzaren batzarretan
hitzaldiak euskaraz ere egin daitezela eskatzen aritu denez, Eusko Ikaskuntzaren Deian jasorik
dagoenez, Lizardik berak, "Agirre'tar Joseba Mirena jaunak Batzar Iraunkorrari Agurra" deituriko
hitzaldia zuzendu zion, "Elkar bidean" artikuluan hitzaldi hori Aitzolek egingo zuela amets egin
bazuen ere . Hitzaldi horretan Euskaltzaleak erakundearen izenean zuzentzen zaie eta han harturiko
asmo baten bozeramaile da:
"Azkenik, eta egintza orreri asipena ernan-bearrez, ona zer besterik nik zuei adieraztea agindu
didaten : alegia, zuen batzarre aucun euskeraren otsa entzutea biziki atsegin luketela euskozale orok .
Naikunde ori baditeke odol beroaren ezin-egonak eragiña : orren etsia eztagokigu guri, eskaleoi .
Baña, euskeraren egoitzari buruz, gauz bat badago ukatueziña : alegia, euskera gero ta guzion beroaren
bearrago dala, baño areago jakintsuen, aitor-serneen ta aundikien bero-bearrean" 165 .
Handiki euskaltzaleek Lizardiren ustez jende xehearen gidari izan behar dute, haiei erakutsi ez
dela lotsakizun jende-aurrean euskaraz mintzatzea eta kultur malla guztietarako gai dela erakustea .
Hizkuntza prestijiatzea da helburua eta une horretan Euskaltzaleak erakundeak antolatu dituen beste
163
164
165
" . . .es decir, que si bien me parece plausible la conducta de los euskeltzales prácticos, segun los denomina Lizardi,
lo considero deficiente por su indiferencia entre otras manifestaciones de vasquismos, distintas de las de su
singular aprecio" . ETXEGARAI, B . ; "La labor . . ." in El Día, 1930-10-28, 2 . or .
ETXEGARAI, B .; "La labor . . ." in El Día, 1930-10-28,1 or.
"Ni a los varones estudiosos viene bien el papel de agitador en el mejor y mas noble sentido de la palabra, ni a las
gentes de acción compete el empeño de dedicarse a resolver problemas que requieren una labor reposada y serena .
Cada cual en su esfera debe obtener de su actividad todo el fruto posible, sin exageración de amor propio y sin
jactancia alguna" .
LIZARDI ; "Aitaren erreal bikoak" in El Día, 1930-11-12, 2. or. ; K-L 288 . or.
UZARDI, X. ; "Agirré tar Joseba Mirena Jaunak Batzar Iraunkorrari Agurra" in Eusko Ikaskuntzaren Deia, 48,
1930-9-8 ; K-L 921 . or.
52