Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

eta hitzen forma "standard"a ematen saiatzen da . Aldeak argi eta garbi nabari daitezke edizio
kritikoan 1926ko berrargitaralpenei ohartuz gero .
Azken urteetan berriz, 1926tik aurrerako lan berrietan "Gipuzkera osotua" erabiltzen bait du,
Lapurdiko euskalkiaren kutsu gero eta nabariagoaz .
Lizardik eta Orixek bide bera onetsi zuten euskararen baterakuntzari zegokionez, Sabinoren
joerak aide batera utziz, Azkueren "gipuzkera osotua" edo Euskaltzaindiaren ortografía erabakiak
onartuz, lexikoaren aldetik eta hitzen forma osoak idazterakoan, lapurteraren bidea, lapurtera
klasikoaren eredua bereganatu zuten, ortografiari izan ezik .
"Crear un dialecto central literario, fué también una de sus aspiraciones . Sentía una especial
predilección por el labortano . ( . . .) Poco a poco iba extrayendo de los escritores y del habla corriente
labortana frases y expresiones, que después, se han infiltrado en el gipuzkoano y en el bizkaino
inclusive" 177 .
Orixeren joera lapurterazalea Axularrek bezala, hitzak bere osoan eta bere zaharrean idaztera
mugatzen bada ere, Lizardiren kasuan eragina areagokoa da, hiztegiaren aldetik eta zenbait egitura
sintaktikoren erabileraren aldetik Orixek baino joera nabariagoa dauka, honengan euskalki nafarraren
indarra sendoa bait da eta baita gramatikalari jaioa izatearen ondoriozko asmaketak egiteko joera
ere .
Nola nahi ere den, ahoskatzerakoan euskalkiek dituzten fonetismoak grafiaz idazteko joera
gaindituz, hitzen forma osoak berreskuratuz, eta idazle klasikoen idazlanak ezagutuz eta profitatuz,
Lizardik eta Orixek garbizaletasunaren mendebalak euskeraren baitan, nahiz Sabino Aranaren
bidetik, nahiz Azkuerenetik euskal literatura idatziaren tradiziotik urruntzeko joera zuzendu zuten,
hizkuntza mintzatu biziaren ekarriari berea aitortuz .
2.3 .3.3. Hizkuntz eredua auzigai: Kirikiño sariarekiko auzia. Batasun ortografikoaren auzia
Lizardi euskaltzale eta jelkide izanik, Sabino Aranaren hizkuntz ereduetatik urruntzeak gorabehera
zenbait erakarri zizkion, eta bi "auzi" aipatuko ditugu hemen gaia konkretatzeko : lehenik,
Kirikiño saria eratzerakoan sortu ziren tirabiren atzean zeuden irizpide linguistikoekiko arazoa, eta
bigarrenik, batasun ortografikoari buruzko planteamentu konkretoen inguruko arazoa .
A.- Kirikiño sanaren iraspenaren gaia
Irizpide linguistikoen arloan Lizardik, eta orokorrean "Euskaltzaleak" erakundeak zituen joerak
izan ziren Kirikiño sariarekiko arazoaren ardatz . Lizardik Eusko Ikaskuntza elkartearen baitan aurrera
eramandako hiru ekintza nagusienen artean "Kirikiño" sanaren iraspenaren gaia aipatua dugu, baina
hizkuntz ereduen gaiarekiko harremanetan aipatuko dugu orain hemen .
"Kirikiño" idazle mañariarrak hainbat urtetan bere esku izandako Euzkadi egunkariaren euskal
orna utzi eta bere herrira erretiratu zenean, Lizardik eta Eusko Ikaskuntzako beste zenbait kidek
euskal idazleei bihotz emateko, eta egunkarietan euskal idazleen lanak ugaldu eta hobetzeko asmoz,
herri harpidetzaz osaturiko literatur sari bat antolatzea pentsatu zuten urteko kazetari idazlanik
hoberenarentzat .
"Un heroe mal estimado" 178 deritzan artikuluan euskal idazleak suztatzeko literatur sari bat
irasteko proposamena luzatu zuen Lizardik, "institución de un premio literario de importancia"
177 AITZOL ; "El poeta Jose María Agirre . Xabier de Lizardi", 175 . or. Orixek "Eusko Olerkiak . Biotz Begietan . Lo
clásico y lo moderno" (Euzkadi, 1932-4-26) gauza bera azaltzen du :
"Su euskera, dialectalmente gipuzkoano, toende al nabarro-labortano en su composición gramatical . Tiene gran
instinto lingüístico haciendo dar a la lengua lo que ella da de sí . [ 1 A un mismo tiempo ha sido cultivador
constante y cariñoso de nuestra lengua y de la literatura. En ésta ha sido autodidacto, y en aquella se ha aprovechado
hasta de las últimas migajas que escapaban a escritores modestos o ilustrados . Un buen día, hace unos cinco años,
57