Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Zarautz'ar Sabin
"Etxagille ospetsuba zan .
IPUYAK EZTIRAN IPUYAK
JAUREGI ZARRA
Bera bizi zan uri-billaldetan, jauregi zarra gelgarriya zirauben, antzin-antziñetik -inork ez inork
noiztikua zan etzekiyala ta ifiun ez-ifiun dauden jauregi ederrenak baño ederragua. Aldiyaren zigorrak
jota -uritarren axolagabetasuna lagun -, erdi-amilduta zeguan ; eta gauza iraungarriya zalako uriyak,
bein-edo-bein, berreraiki egin biar zala erabaki zuban, eta bertokua zan etxagille ospetsubari egikizun
ori agindu ziyon .
Juan zan berau, jauregira, zer jagon eta zer amildu biar izango ete-zan ikustiarren . Billalde
guziyan, eroritako gayak oso estalirik zuben lurra : gai bikafia, gogorra, zar-zarra, ta beraz
etxagillearen lanerako min obiagua, ordeziña . . . Arri bakoitza ziatz landuta zeguan, eta gabeukatz
(erloju) baten zatiyak bezela, alkarri zegokiyotenak berezi ta batu besterikabe, aski zuban, jauregiya
bere aitzin-usai eta edertasun osora biurtzeko .
Ori guziya ikusi ta gogalduta, ordia, etxagilliak agindu zuban, ben-ben, gai ura andik urrun
botatzeko, ezertarako gai etzala ta; alaxe, langilliak, arri bilduma ederra nolanaika ta ardurikabe
jasorik, koskatu, autsi ta alperrik galduta leiza-zulo batetik bera jaurti zuten .
Cero, erbestetik, gurdikada ta gurdikada askorik arri erakarri zituban etxagilliak, arri aulagua,
ordia, jauregikuarena baño, arritu-berriyagua bai-zan, askoz-eta aren aldian alik bestelakua . . .Ta, ori
gaitzat, berreraiki zuban jauregiya, orma-zati bat beltza, zurizkua urrengua, onako au zarra, onunzkua
berriya, oro naspilduta, -lendabiziko jauregi-egilliak, ziñez, ezagutuko etzuen eraz, bera ikusteko
berpiztu ba'lira . . .
Au izan zan etxagille ospetsubaren lana . Bere urikidiak erotzat izan zuten.
Ori gertatzen zan aldiyan, etxagilliaren auzo ta urikidia zan gizon jakitun-jakituna . Onek ere
jauregi aintzinar eder bat kaldelatzen ziarduban . . . Bere elia, ta urikide orona, zar laztangarriya zan;
aldiaren irañak ordia -ta, aldiyarenak ezezik, bere seme eskergienak ere- erdi galdurik zuten . . .
Aberri-mattasunak gure jakittun oni, ba, barren-barrendik dei-egin ziyon, bere elia osotu zezan ;
eta alaxe, gizon zindo au, autsez josiriko idazti antzi-bidez . . . mendi-mendiyan bizi ziran baserritar
adintsubenai galdezka . . . oyan bakartsu ta lekaro idor-ziar, bere ele-jauregiraño eldu zan ; eta, berton,
sakabanatuta, goldiyuak janda, gai-andel yori-gelgarriya arkitu zuban, ifiun-ez-ifiun, an ezik, idoro
izango al-zubana . . .
Pozaren-pozaz, ardura-arduraz, oro jaso ta mailkatu zuban : ta, gai abekaz, bere ele-jauregiya
berriragi ere.
Osorik izan zubanian, bere aberkidiak ederretsi zezayoten, idazti argitxu-sakonak-bitartez
erakutsi ziyen . Aberkidiak, bafio- beren eliaz ziaro aiztuta etziranak- jakittunak billaturiko gainik
aski ezetsiyaz, atterri- arrobitik ornitzen ziran aspalditxozkeroz : eta . . . jakittunari ere eroiritizi izan
ziyoten!
Ez ete-ziran oyek, etxagillia bera baño ergelaguak. . .?
4 8 6