Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

1.3 .1 .2. Azentugabeak sinalefan
Lizardiren lehen olerkietako sinalefa hauei oharturik, beste zenbaiten artean, badirudi bokale
lotura eragiten duten osagarririk arruntenak azentugabetzat edo enklitikotzat jo ditzakegun zenbait
.osagarri direla, hala nola, "eta" eta "ere" juntagailuak, bai eta, kasu berezi batzuetan, zenbait
euskalkitan azentugabeak diren "adjetibo posesiboak" ere, "nere, bere . . ."
Hauei dagokienez, gainera, idazteko tankeran edo ortografian bilakaera nabari da urteetan zehar,
eta Sabino Aranaren arauetara egokitu ahala, "eta" eta "ere" juntagailuak laburturik eta apostrofez
idazteko ohitura hedatu zen idazleen artean .
Esate baterako, sistema berria erabiltzen hasitako lehenengoen artean aipatu dugun Luis Jauregi
"Jautarkol"ek, 1928an argitaratu zuen Biozkadak liburuko "Aizkorri oinetan" deritzan olerkian :
Zure erraietan daude idatzirik Lekobide ta
Leloren egintza-otsak
zuk dakizkitzu Jaun Zuriaren guda-mutillen
birau, irrintzi ta aiotsak.
Zure begiak negar samiñez ikusi zuten
Zara'ren doillorkeria ;
t'Oñaz-Ganboen anai-arteko gorroto beltza
t'odol-ixurtze gorria .
(1927)
Olerki honetan ikus dezakegunez "eta" juntagailua bi eratara idaz zezakeen : aide batetik, lotura
zilegizkoa bazen "ta+aiotsak" delakoan bezala, osorik . Baina ez bazen zilegi "t'Oñaz" eta "t'odol"
delakoetan bezala, orduan apostrofea erabiltzea zilegi zen .
Lizardik berak ere Biotz Begietan liburuan argitaraturik dauden bi poemetan aipatu ditugun bi
juntagailu hauen idazkera apostrofatuaren adibideak aurki ditzakegu :
"t'ez eskeiñi bizitzak beazuna baizik"
(Ag 7)
"zu're il ote zera"
(EP 36)
Lizardiren eta Jautarkolen olerkietan sumatu dugun konstante honezaz gain, ordea, sistema
zaharretik berrirako aldaketan geratu ziren zantzu hauezaz gain, sistema zaharreko sistima
darabiltenen arrean bokale loturek ez dure arau finkorik, beharrezkoak badira egin egiten dira, ez
badira egoki neurria ongi egiteko, orduan ez egitea erabaki eta kito .
1 .3 .2 . Sistema zaharraren erabilera ezberdinak
Zehazki Lizardiren Euzko Mendian ikusi ahal izan ditugun ohitura metriko hauek Pizkunde aroan
ere bizirik zirauten, adibide gisa, elkarren arrean adin ezberdintasun handia duten lau idazle hauen
idazlanak aztertuko ditut : Emeterio Arrese, Satarka, Elzo Azpiazu eta Manuel Lekuona .
Sistema zaharra azaltzerakoan, bi ezaugarri nagusi aipatu ditut : aide batetik euskaraz ohizkoak ez
diren diptongoen bokale loturak egitea eta Sabino Aranaren arabera lotura egitea beharrezko
litzatekeenean lotura egiteke uztea, bigarrenik berriz, azentugabeen idazkeran aintzinako bolake
loturak egiturak egiten jarraitzen da, baina laburtzea komeni denean apostrofea erabiliz .
172