Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Tesi lan honen bigarren zatian, Lizardiren poetikari buruzko oinarrizko kontzeptuei buruz
dihardugunean zehatzago azalduko den arren 113, aurrera dezagun oraingo egokiera hau dela eta,
Lizardik baduela susmoa Lauaxetak aitorpen edo aldarrikapen horren azpian ezkutatu duena bere
buruari «olerkari" izena gehiegizkoa iritzita, bere burua gerizatu nahiez idatziriko oharra ez ote den .
Besteei haundi-maundiarena egiten saiatzen ari den susmoa sortuko zaien beldurrez edo . Lizardiren
ustez, mende hasierako euskal gizarteak ez bait du olerkariaren eta, orokorki, idazlearen zeregina
aintzakotzat hartzen .
Lauaxeta, gazteegia, berria da euskal letren munduan 193l ean liburu hau argitaratzean, 1930ean
Errenteriako Olerti Eguneko lehen saria jaso zuenean bezalako erasoak jasoko dituen susmoz,
abertzale gisa euskararen aide egindako edozerengatik estimagarritzat joko dutelakoan, aitzakia hori
eranstea otu zaio . Baita Lizardik egoki igarri ere, mundu literario autonomorik, hau da, literatur
egitura burujaberik ez dagoen euskal giroan bere burua nonbait gerizatu beharraren beharrez
abertzaletasunaren txapelapean izkutatzera eraman zuela .
Beraz, ene ustez, Juaristik aipatzen duen Lauaxetaren baieztapen honek ere bere ingurumari
testualean ezarritakoan guztiz bestelako zentzua hartzen du . Izan ere, Orixek 114 esaten duenez, Sabino
Aranaren ideia politikoek eragindako mogimenduak euskal hizkuntzaren eta literaturaren ingurura
erakarririkoak ugari izan ziren .
Bi idazleok ideia politikoek eraginik hurbildu ziren euskal hizkuntzara eta ideia horien eraginez
ekin zioten eginahalean euskaraz idazteari . Ez da harritzekoa, bada, idazleok berok beren zeregin
politiko, soziolinguistiko eta literarioen arteko harremana aitortzea .
Aitormen horrek hizkuntzaren egoeraz eta hizkuntza horren galera bideaz oharturik idaztera
eraman zituen ; aide horretatik, zeukaten formazio abertzaleak eta garaiko informazio
soziolinguistikoak, Etxahun edo Bilintx edo Oihenarte baino konszienteago bilakatu zituen, eta
idazle gisa zuten arduraren jakile, agian, pentsatu ohi dena baino konszientzia larriagoaz .
Bakoitzak bere erara bete zuen hizkuntzaren eta herriaren zortearekiko hartutako konpromezu
sendoa, horrek militantzia abertzalearen barruan besterik gabeko itzala eta ospea erakarri ez bazien
ere, Eusko Ikaskuntzaren bitartez Lizardik garaturiko ekintza kulturalaren bilakaerari buruzko atalean
ikusiko dugunez 115 .
2 .2 . EUSKO IKASKUNTZA : LIZARDIREN EKINTZA KULTURALAREN ESPARRU
ZABALA
2 .2 .1 . Eusko Ikaskuntza Euskal Pizkundearen testuinguruan
Ingurumari kulturalaz hitzegiterakoan, Lizardik ezagutu men Pizkunde mogimenduak izan zuen
jatorria eta bilakaera ongi zedarritzeak garrantzi berezia du, Lizardiren ekintza, politikoaz eta
literarioaz gain, kultura mailakoa ere izan bait zen, hiruen arteko barne koherentzia handiaz jokatu
zuelarik . Euskal Herriaren etorkizun politikoarekiko eta kultualarekiko konpromezuak jokamolde
literarioaren moldakuntzan eragin erabakigarria izan zuten, bigarren atalean frogatuko dugunez .
113
114
115
II . partean, ideia poetikoen azalpenari eskainirikoan, gizarteak idazleaz duen irudiaz diharduen 2. puncuan .
" Mintza gaitezen bizkor : dezagun bekoki . Azkueren Iztegi aundia sortu ez balitza, oraingo euskera bizte onek
bazuken zulorik aski . Ala ere, liburu eder bat zitckcn ori, balinba liburutegian alper egon bearra, erri-esnacze edo
politika-daldara gerta ezpalitza. Geroz, irugarren biribilkia Arana Goiri'rena bedi . . ." ORIXE ; "Euskal
literaturaren ame edo edesti laburra» in Euskal Esnalea, XVII, 1927, 246-252 or .
Ikus I. partea, 2 .2. puntua "Eusko Ikaskuntza : Lizardiren ekintza kulturalaren esparru zabala " .
38