Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

nola baituten oí
neskazar ezin-etsiak"
(BiL 15-20, 141)
Lapurtar klasikoek ohi zuten moduan Lizardik ere NOLA izenordainaz sarreraziriko erlatibozko
esaldiko aditzari bait aurrizkia eransten dio . Berez, balore konparatiboa duen esaldia da: "neskazahar
ezinetsiak ohi duten moduan/ bezala"ren kideko dugu, baina egituraren sailkapenari eutsiko
diogunez, antezedenterik gabeko erlatibozko/ konparatibo honek Agur olerkian aurkitzen dugun beste
konparatibo honen ahaide dirudi, biak ere lapurtar klasikoengandik ikasirikoaren lekuko direlarik :
B) "Elkar-ordaiñaren ezti berdiñaka
bein ta berriz uka maitasunak baitik,
t'ez eskein bizitzak beazuna baizik
(ala baita mikatz sagar bat elduka),
aldegiña aiz urrun, lagun biotz-bera
adi-mugaz aruntz-erbeste itzalera"
(Ag 5-10, 113)
1932ko Biotz-Begietan liburuan agerturiko bertsio hau 1930ko bertsioarekin alderatzea
interesgarria zaigu sintaxiari buruzko atal honetan . Erlatibozko esaldiaren sarrera izenordain
galdetzaile batez egina du, "ala"ren ordez, "nola" ageri da, eta Lizardik eginiko itzulpenean
"ofrendas de hiel cual pudiera una amarga manzana no madura" esaten da 189 .
Konparatiboak egiteko ez ezik, erabiltzen ditu Lizardik honela eginiko erlatibozkoak bestelako
ingurumarietan ere :
D) "(Itsasoak bai baitu, urrun-ertzean,
urre gorizko bide-goenean,
legor bat - odol-uts iñularrean-
Eguzkia nondik sar atsedenean . . ."
(OG 5-9, 365)
Kasu honetan, esaldi nagusian "ondokoa"ren funtzioa duen hitza "legor bat" genuke, intzisoak
banatzen ditu erlatibozkoa eta ondokoa, eta, horretaz gain, bait- aurrizkiaz eginiko erlatibozkoek
bezala, ondokoaren atzetik joan ahal izateko askatasuna du, aditzaren aspektu marka, -ohizkoa dela
pentsa genezakeena "sartzen den"- eta aditz laguntzaile osoa ere ezabaturik daude, bait- aurrizkia
edo -n atzizkia ere falta delarik .
Azken honen antzekoa da atal honetako adibideak osatzeko hautatu dugun beste hau :
E) "Gaztez aurreka
arako torre zaarra
zutik, baratza non buka»
(GE 54-56, 243)
"Baratza bukatzen den tokian" esan nahi duelarik erlatibozko esaldi honek aurrekoaren oso
antzeko ezaugarriak ditu, baina "ondokoa" behar lukeen "tokian" edo antzerako hitzik ez dugu esaldi
nagusian, beraz gaztelaniazko zenbait erlatibozkoen gisakoa da : "Donde termina la huerta, ante el
joven, la antigua torre, en pie . . ."
189 Ikus « Edizio Kritiko baterako" eranskinean Agur olerkia.
298