Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Sarritan aurki daitezke Lizardiren artikuluetan idazlearen irudia eta zeregina prestigiatzera
zuzenduriko saioak, eta hau aide batetik bultzatzen ari den Pizkunde literarioaren ingurumarian
guztiz logikotzat jo badaiteke ere, berak olerkari izateagatik sumatzen duen gaitzespen edo iseka
giroari eman nahi dion erantzuna ere izan daiteke .
"Erdi bearra", "Olermen irakite", "El poeta", "El escritor euskérico" . . . artikuluetan zehar
olerkari izatea gaitz izkutagarritzat duten idazleen zoritxarraren lekukotza ugari aurkitzen dira .
"Tiénese del poeta gracias a las demasías de algunos sedicentes tales, un concepto desolador . En
vista de ello, nosotros deberíamos definir ahora lo que es un poeta . Mas como la definición es cosa
complicadísima y de laboriosa gestación, permítasenos no hacer del poeta sino una semblanza fácil y
de bulto, no del todo seria además, para que nadie vaya a creernos parte interesada en el asunto" 39 .
Beraz, gizarteak olerkariez duen irudi gaitzesgarri hori dela eta, olerkari direnak beren buruak
izkutatzera jotzen dute, inork antzeman ez diezaien . . .
Olerkari izatearen lotsaz, izkutagarritasunaz eginiko aipamenak ugariak dira . Esate baterako,
olerkari izatearen harrotasunarengatiko aldarrikapena dirudien "Erdi Bearra" artikuluan lotsa horren
adierazle gehienak "gaitz"arena, legenarenak dira:
"Olerkariok degu orain aldi, gorapenak jasotzen . Bazan ere garaia! Irutsu urte auetan kikilduta
bizi giñan, "Orixe"k eman baitzizkigun beñola ederrak . . . Izneurtuz idaztea txaldankeri agiria dala,
bertsoak beti dirala txar, beti mintzo aizun ; eta abarra .
Gauza ez, jarkitzeko, gizagaxo batzuk baigera; ta nik dakit nolako nekeak eramanik gauden, gure
neurtu-griñatxo au -zauri lotsagarri bat bai'litzan- izkuta eziñik! .
Gaur besterik da. Leen ergel ta arlote ainbat, gaur gizaguren, gizarteko bitxi etsirik gaitue" 40
Artikulu osoan zehar gaitzaren sinonimotzat edo inguru semantiko berekotzat jo genitzakeen -
"izurri", "miña", "zauria", "legena", "erdibear", "larri eta estu", "axkure", "barren-axkure", «erditze",
"elgorria", "otzikarak astindua", "sukar larri", "gaitz beldurgarri", "goragalea", "larritasuna, "izerdi
otzak", "estualdiak", "neke" . . . Beraz, orokorrean, idazle edo zehazki olerkari gisa Lizardik duen
sentsazio nagusiena lotsarena, enbarazuarena da . Isilpean eraman beharreko zaletasuna .
2 .1 .2 . Gizarte "lurgoia" eta olerkariaren idealismoa
Gizarte praktiko, "lurgoi"ak harrera hotza egiten dio idazleari. Idazleak bere burua
"nabarmentzeko" dituen beldurrek bi jatorri dituzte, lehengoa jende arruntaren irriak, eta bigarrena
goi-mailakoen ikasien begietan olerkari izena merezi izateko duin ez izatea .
2.1 .2.1 . Gizarte materialista
Lehenengoaz hitzegitean, jendeak olerkariekiko izaren duen erreakzioaz mintzatzean, olerkariek
jende arruntari farra eta iseka, errukia ere eragiten diotela esaten du .
39
40
41
"Ona zer ikusi zuan nere adiskide ark, parretxo lotsagabe bat ezpañetan zebilkiolarik : () Ura
begirakune errukiorra bota zidan! Nik nere burua enekin nolatan garbitu : bazirudidan lotsagarrikeri
batean atzeman nindula .
Adiskide ori eztet euskeltzale ; ezta ere aurkako ; beste zenbait bezela, euskeraz guk mintzo
elertitsu bat egin-nahiak eztu amorrarazten, errukiarazten baizik" 41 .
LIZARDI, X.; "El poeta" in ElDl4 1930-6-5, 2 . or. ; K-L 304. or.
LIZARDI, X. ; «Erdi-Bearra" in Euzkadi, 1930-5-8, 5 . or. ; K-L 299 . or.
Ibidem., K-L 301 . or.
98