Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Julio Urkixok Garibairen atsotitz hau azaltzen ari delarik, zera eransten du: Azkue advierte en
Euskelrale que ha oido decir. "Asiak egiña dirudi, egiñak urrea" (69-70 or.) .
Ondoren aipatzera goazen adibidea ia hitzez hitz oso ezaguna den atsotitz baten aldaera dirudi,
urrutiko paradisuetan gehiegizko konfidantzarik ez izateko aholkatzen digun esan-zuhurra : "Urrutiko
intxaurrak hamabost, bertara joan da bost" .
F) "Bidazti-begiek sarri
aidean baso ta iturri
bertarañokoan, ondarra gorri!"
(EB 47-49, 179)
Lizardiren idazlan poetikoetan nireak baino begi zoliagoek aipatuak baino adibide ugariago,
honelako esamolde eta esan-zuhurren tankerako esamolde gehiago nabarmendu ahal izango dituzte
ziurtasunez . Gaia agortzeko ametsik egin gabe, aurkeztu baizik egin ez dudalako ziurtasun osoz,
hizkera esaeratsu honezaz baliatuz Lizardik sortu asmo men mintzairan zolduriko mezu eta irudi
berrien eredu gisa merezi duen ahapaldi honezaz itxi nahi nuke atal hau :
G) "Ta asi zan biraka berriz,
il zaarrei oska, negarrez,
eriotzaren egarri . . .
bizitzaren ondar-aleak
larraiñean eultzen ari. . . "
(AZB 71-75, 191)
Lizardik modu gogoangarrian adierazi nahi du amonaren azken orduak direla, burua nahasirik
inor ezagutzen ez zuelarik, birrumeturik eta senideei lan ikaragarria ematen zielarik igarotako urte
horiek amaitzen ari direla . Denbora agortzen ari zaiola adierazteko modu metaforiko bat bilatu du:
larrainean aletzen ari den gariaren azken aleak, "ondar-aleak" modukoak dira amonaren azken egunak.
Erka dezagun orain, Asaba zaarren baratzan denbora igarotzearen inguruko metafora hau Aldakeri
olerkiaren azken bertsioan agertzen denarekin . Funtsean elementuak berberak ditugu : azken-orduak
aleak dira, norbaitek aletzen diharduen "galburu edo artaburu" batekoak :
H) "Aleak une diardu, nagiz, Aldiak
yalkitzen artaburua . . .
Agurea baita, dardar eskua,
logura, berriz, begiak . . ."
(Ald 109-112, 53) .
Biak irudi beraren adierazbide ditugu, bi irudiak kontatzen ari den narrazioaren une kritikoan
kokaturiko ahapaldi zatiak. Bizitzaren amaieraz ohartzearen larria azpimarratu nahi duen uneari
dagozkionak. Aldia, garia edo artoa aletzen ari den agure dardaratiarekiko metaforizaketaz gain,
metafora, irudia adierazteko modua da funtsean aldatzen dena, ene ustez, Aldakeritik, Asaba zaarren
baratz.a delakora.
Bigarren honetan irudiaren osagarri esentzialak bakarrik aipatzen dira, aletzailea nor den esan
gabe, Europako literaturan hain ezaguna den Aldia, Kronos agurearen irudiaz baliatzen da, aipatu
gabe utzi, eta sortzen ari den imaginaren maila erreala eta metaforikoa esaldi berean nahastuz :
"bizitzaren ondar-aleak . . . »
Teknika honek, hitz elkartuetan aipatua utzi dugun bizitza-itsaso, oroipen-txori, maite-ardo eta
itxaropen-kabi bezalakoekin du zerikusia. Metaforizatzeko modu estilizatuagoa ekeintzen dion aldi
berean, irudi estereopatuaz baliatzeko bidea eskeintzen dio, topikoaren desabantailak jasan beharrik
izan gabe .
2 9 6