Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Narrazioan, eta aurreko ahapaldian agertu diren hurrenkera eta jarrera-modu berarekin agertzen
dira : txolarrea bizkorra eta bihurria erdi-burlaka mintzatzen zaio, lotu-gaberik dagoelarik haren
mahai beretik jan dezakeelako . Enarek, aldiz, errukarri irizten diote kabirik egin ezin duelako, ume
laztanez beterik" . Narrazioan aipatzen du etxearen sabaian kabia egina dutela enarek, eta hura
zainduaz eta begiratuaz egoten direla inguruetan . Aurrerago aldiz, eta Udazkena etortzean aldegin
behar dutenean ere, enarak bere kabiarekiko eta umeekiko harremanean aipatzen ditu : "Ai zeinen luze
zuen urreneko/ maitaldiaren beroa! . . .Ai zuen kabi goxoa / berriz beterik daneko! . . .
Ipuian aldiz, lotura hori ez dago hain azpimarraturik, eta umeen eta maitasunaren aipamena ez
dira olerkian bezain esplizitoak. Maitasuna ipuinean neskari eta txolarre gaisoari dagokion maitasun
historia minkatzera mugatzen da 1917.ko bertsioan, 1925 .koan aldiz, haurrak eta familiaren
berotasunezko maitasuna azpimarkatzen dira. Lizardiren ikuspuntua aldaturik dago .
Hirurek «Oi,zein maite dudan askatasuna" diote goraki . Hiru egaztiek protagonista den
txolarreari bere lotura, bakardadea eta egon-beharra oharterazten diote . Hiruen esklamazio horrek
lelo baten efekto erritmikoa du eta olerkia eraiki ahala narrazioaren aritik askatuz autonomia hartzen
hasten da poesía .
Sarrera zati honetako zazpigarren ahapaldiak txoriaren erantzuna jasotzen du, txorien esanek
zekarten erritmoa, leloa hausten du, motelagoa da, ziurra, tinkoa eta zatiaren ondorioa borobiltzen
du : txolarreak ez du askatasuna nahi .
(1917 ED)
"Ez da, noski, ulergaitz egiya ori, jabetzat neskatxo agitz polit eta zoragarri bat zuela dakiñarentzat.
Urre utsazkoa zirudien ille-zuena; begi aundi beltzak, argizai bera ere baño legunagoa musua, ta gorputz
osoa, azkenik, txit lirain eta doatsua .
Goizero joan oi-zan gotzontxo ori txoriyarengana, ta parre-zalapartazka arenganaturik, geretatartetan
bere biatzzurigorri ariñak sartu ta eskeintzen zizkiyon, txoriyak mokokatu zizazkiyon' :
(1929EE) (125BB)
leiora Leyora bat-batean, nor?
Eder-ametsik eziñena, aragituta!
Neskatxak: `Ega ", dio, ta
kaiola zabalduz: "maiteñoa, ator". . .
Aren begikun gozoa!
Burni-tartetik giltzape beltzean sartzen,
askatasun-egunaren
eztan urratzea ez dan bezalakoa . . .
Poetak orain artekoan lehen ahapaldian oinarrituriko paradoxa hura "lotuta, pozik, txoria"
garatzen du . Paradoxa horren handitasuna zertzeladen bitartez, askatasunaren ederra eta txoriaren
kaiolarekiko atxikitasuna hasieratik bukaeraino azpimarkatu duen kontraesan da.
Sarrera narratibo logiko batez egiten du paradoxa horren azalpena ipuiena : "Ez da noski,
ulergaitz egiya hori, jabetzat neskatxo agitz polit eta zoragarri . . ."
Olerkian ordea, olerkiaren lehen zatiaren tonoa paradoxa horren argibide emateko, sorpresa
adierazten duen galdera erretoriko baten bidez egiten du. "leiora bat-batean nor?" Bat-batekoak
ustegabea eta aldaera iragartzen eta gero neskatxa dela esan baino lehen, haren izaera paregabearen eta
paradoxaren argibidea bera dela iragartzen duen hiperbolea erabiltzen du : "eder-ametsik ezinena
4 58