Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

gramatikariren baten irizpidetan oinarriturik, fonetikan errealitate den bokale lotura, jadanik
diptongoak onartutzat ematen duena hartu zuen arautzat.
Arana Goiriren prezeptiba berria Ibon Sarasolak 1916tik aurrera datatu duen "sistema
berria"aren erabileraren oinarri teorikoa da, baina "sistema zaharra" delakoaren ezaugarriak
aztertzean ikusiko da diptongoen legean oinarrituriko sinalefak soilik finkatu zituela dioen arren,
ohargarri da "sistema zaharra"ren lizentzia metrikoetako batzuk jaso zituela salbuespenak
formulatzean .
1 .2 .2 . Sabino Aranaren araudi metrikoaren erabilera
1 .2.2.1 . Araudiaren lehen erabiltzaileak
Sabino Aranak formulaturiko araudi metriko honen erabilera zenbaterainokoa izan zen jakitea da
orain arazoa, eta Pizkunde aroko idazleen artean suposatzen den bezain onartua izan al zen .
Araudia sortu zuena bera izan zen neurkera arau hauen lehen erabiltzaile, beraz, aide honetatik,
Sabino Arana beste euskal prezeptista ospetsua dugun Arnaut Oihenarteren antzerakoa dugu honi
dagokionez . Baina, zuberotarraren kasuan ez bezala, Arana-Goiriren araudi honek erabilpen zabala
izan zuen, berak sorturiko mogimendu kultural eta politikoaren jarraitzaileek haren obrar¡ eman
zioten suztapenaren ondorioz .
Ibon Sarasolak, jadanik aipatua dugun "Lizardiren poemagintzaren alderdi formalen estudio
baterako" delakoan, 1896an ezagutzera eman zen araudi honek lehen erabiltzaileak 1917 aidera izan
zituela dio, Nikolas Ormaetxea "Orixe" eta Luis Jauregi "Jautarkol " .
«Bide berritik lehen abiatu zena Orixe dateke . Hain zuzen, Orexako idazleak 1915-1920 urteetan
moldatu zuen lan poetikoan eraberritze formal horren aurren ezaugarria nabari da, aipatu dugun
neurtze-sistimarena prezeski . Horrela, adibidez "Igesi" poeman, argitara zen aurrena, "Jesus'en
Biotzaren Deya"-ren lehen zenbakiaren (1917, urtarrila) 22 orrialdean azaldu zena . ( . . .)
1917 urtean bertan argitaratzen du Jautarkolek bere lehen poema, "Maitasun indarrak ", era berrian
hau ere, "Euskal Erria" aldizkarian argitaratu zen 1917ko alearen lehenengo hiru-hilabeterokoan, 309
orrialdean .
Orixek eta Jautarkolek has¡ zuten sistema berria, mendearen bigarren hamarkadaren bukaeran
finkatu zen, olerkarien mogimendua "Euskaltzaleak" taldearen eraginpean bizkortu eta plazaratu
zenean hain zuzen" 21 .
Ibon Sarasolak bere azterketa lan honi "Gehigarria" izenaren pean erantsi zion ataltxoan eman
zuen aditzera "sistema berria" deritzana Sabino Aranaren neurkera araudia baizik ez zela . Beraz,
bertatik pentsa arazten digu ez dela erabat sinesgarri 1917an Orixe eta Jauregi izatea sistema honen
lehen erabiltzaileak .
Ibon Sarasolak berak dioen moduan, Orixe ez bait zen "prezezki aranazalea ", izan ere, Orixek,
Arana-Goiriren arau ortografikoak ez betetzeaz gain, behin eta berriro idatzi bait zuen R.M .
Azkuerekin batera Arana-Goiriren joera linguistikoen aurka . Bestalde, arrazoizkoa dirudi pentsatzea
Sabino Arana-Goirik sorturiko mogimendu kultural eta politikoaren eraginpeko idazleak izango
zirela 1986-1917 bitarteko epe horretan arau metriko horiek erabiltzeari ekingo ziotenak .
Mende hasierako aldizkarietan arakatuz, lau ditugu batipat beren orrialdeetan olerkiak
argitaratzeko ohitura zutenak : Jesusen Biotzaren deya, Euskal Erria, Euskal Esnalea eta Euzko Deya,
hedadura gutxiagoko beste zenbaiten artean.
21
SARASOIA, I. ; "Lizardiren poemagintzaren aide formalen estudio baterako", 958 . or.
1 66