Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

1.4.5.4. Korrelazzioak
Dámaso Alonsok Góngoraren plurimembrazio eta korrelazioez diharduelarik, esaten du
literatura europearrean Petrarcarekin hasten dela bertso bakar batean edo ahapaldi batean zenbait
nozio herrenkan aurkezteko zaletasuna 84 . Zaletasun hau batez ere, azken bertsoa amaitzeko modu
dotoretzat jotzen dela esaten du Errenazimentu garaian, eta Góngorarengan tresna guztiz baliosa dela :
84
85
86
" . . .ver a Dios, vestir luz, pisar estrellas"
" . . .larga paz, feliz cetro, invicta espada"
Dámaso Alonsok Góngorak erabiltzen dituen korrelazio bimembreen funtzioaz diharduelarik,
zangalatrauekin batera aztertu eta ahapaldiaren barruan mogimenduaren sentsazioa sortzen doten
elementutzat jotzen ditu :
"En general, sin embargo, se puede decir que los bimenbres producen con su contrabalanceo o
equilibrio un efecto serenador o aquietador ; los encabalgamientos abruptos, en cambio, suelen
conllevar una idea de movimiento, o de desazón y deseo, o de violencia" 85 .
Korrelazioak bi osagarri edo gehiagoz osaturik egon daitezkeela gogorazi ondoren, antzinateko
literaturetan ezagunak zirela gogora arazten du: indiar, greziar, erromatar, arabiar pertsiar,
probentzal nahiz italiarren artean ; Espainiara zalantzarik gabe azken hauen eraginez etorria dela
ziurtatzen duelarik .
Lizardiren olerkietan zenbait kasu aurki daitezke, ene ustez, zenbaitetan, bi elementuz bakarrik
osaturik eta bestetan berriz, enumerazio ugariagoz .
Azken ahapaldian bilduriko bi elementuen balantzaz bareturiko olerkiaren erritmoaren
adibidetzat, Dámaso Alonsok honako adibide hauek aipatzen ditu 86 :
gimiendo tristes y volando graves . . .
cíñalo bronce o múrelo dimante
lamiendo flores y argentando arenas . . .
a libar flores y a chupar cristales . . .
calzada abriles y vestida mayos . . .
Lizardiren olerkietan bi elementuz osaturiko korrelazioetan argiena Neskatx Urdin Yantzia
olerkiaren azken ahapaldia da :
"Maitetasun azia :
ene udaberria :
neskatz tankerakoa
eta urdiñez yantzia! . . ."
(NUY 82-84, 87)
Olerki honetan udaberriaren pertsonifikazioaren agerpenak oso-osorik ere Gongoraren
pertsonaiekiko kidetasunik badu ere, alderdi erritmikoei bakarrik loturik, olerki honetan sumatzen
diren gainerako osagarri bizigarrien baretzaile gisa jokatzen du amaierako bertso honek .
Efektu bera du Bizia lo olerkiaren azken ahapaldi laburrak . Naturak mail erdian ageri duen
berbizte zantzu txikien ahalegin urduria adierazi ondoren :
ALONSO, D. ; "la lengua poética de Góngora" in Obras Completas, V, 179 . or.
Ibidem, 181 . or.
Ibidem, 180 . or.
2 17