Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Eguzkiaren dirdai beroak eta haizeak ere eragin bera izan beharko lukete, "Beste edozein
kayolapetutako txoririk gogo-mitiez erailtzeko ba-zan andik agertzen zen edertasuna " . Olerkian
aldiz, askatasun egarriaren sortzaile izan beharko luketen osagarri horiek, izen huts bilakaturik daude :
ez da zehazten non dauden, ipuian bezala, gertutasun eta urruntasun planoan, ordenaz aldaturik daude
gainera, adibidez, ipuinaren agerpen hurrenkera hauxe zen : ibar zabala, errekatxo argitsubak, saroi
gereitsubak, lore-zelai guztiz alaiak, mendi luze margo urdiñantzeko batez estaliyak . Osagarri
horiek: ibai, mendi, baso, zelai olerkiaren hurrenkeran agertzen dira efekto erritmikoarengatik
agertzen dira.
Osagarri berri bat ere erantsi du olerkian, ipuinean aipatzen ez duen matsondoa du itzalgarri
leioak . Mahats hostoek erortzean udazkenaren etorrera adieraziko dute, udazkenaren metaforetako
bat da, enarak joatea Biotzean min disten bezala, eta olerki honetan ere enarak dira urte-garaiaren
adierazlerik nagusienetakoak . Olerkiaren lehen zati honetan udaberriaren indarra nabari da .
Bigarren ahapaldiaren hirugarren bertsoan dago Lizardiren olerkigintzaren leit-motiv
konstanteenetako bat : eguzkiaren argitasuna . Bi modu ezberdinez aipatzen du eta horretan bilakaera
antzematen da, Aldakeriren bigarren bertsioan eguzkiarekiko lotura estuan dagoen hitzaz ordezkatua
dago jadanik. Hemendik aurrera konstante bat izango da Lizardiren olerkigintzan .
"Urtzian eguzki sutuba" deskripzio zuzena da, eguzki hitza bera aipatzen da eta sutuba dagoela
esaten da, olerkian aldiz, haren aipamena "udaren urrea" metaforaz aipatua dago . Giro eta ingurumari
horren kaiolako txoriari egin beharko liokeen eraginaz aipatzen du azkenik, hori bait da elementuzerrenda
hori aipatzearen funtzioa, alea txoriaren poztasunaren harrigarrikeria hareagotzea, 1925ko
olerkietatik aurrera ohizkoa den bezala, konklusioak esklamazio baten bitartez azaltzen ditu :
"bazun zerk aska-zaletu gaxoa!"
Lehenagoko 'lotuta, pozik, txoria:" delako paradoxa hura osatzera eta areagotzera baletor bezala
exklamazio bakar honetan biltzen du, edozeinen ustetan lotuta dagoen txori batek guzti hori ikusita
senti lezakeen askatu-nahia . Baina oraindik ez du arrazoia azalduko, gorde egingo du oraindik,
inguruan darabilzkion txoriekiko inbidiaz suspensea areagotzeko . Bi bertsioek ipuinekoak eta
olerkikoak ez dute alderik horretan, berdinak dira narratiboki honaino, nahiz eta ikusi dugunez,
olerkia askoz ere sintetikoagoa den eta izen selekzio taxuzkoa egina duen esanahiari eusteko eta
narrazioaren giarrari eusteko .
Alferriko deritzen esaldi osoak, adjetiboak, aditzak ezabatu ditu narraziotik olerkira . bestalde
lehen zati honetan gerora bi aldiz aipatuko den mahotsondoaren hostoaren ugaritasuna aipatzen du
lehen apunte gisa, udaren adierazgarri gisa, gero aldiz hostoa galtzean udazkena eta azkenik, txoriaren
beraren azken mogimendu zorabiatuak ere haizeak darabilen hosto horrekin asimilatuko dira . Beraz,
Lizardiren "eraiketa" poetikoan teknika bilakatuko denaren lehen zantzua ikus daiteke hemen,
poemaren zati klabeetan kokaturiko hitzak dira bilakera azpimarratzearen funtzioa izango dutenak,
eta kasu honetan bezala, naturaren bilakera naturalarekin identifikatuko du naturaren jokabideekin bat
etorri ez den txoriaren zortea .
(1917ED)
Askotan txolarre bizkor berritsuak leyoraño elduten ziran, geretan zegoen janariya eraso-asmuan ;
einar abeslari lirañak, berriz, aren aurretik oso poliki agur polit bat eginaz, egaka jolasten ziran„
leyoaren goi-aldeko baztertxo batian zeukaten kabiyari begiratu ta zainduaz. Baita ere illunabar-aldian
laister-laisterka ibilli oi-diran sorbeltz-talde oyulariak, euren ego beltz luzietaz leyo-ormak ukutzekozorian
. . . Etzan baña, gure txoritxua, danau ikusita ere, bere lagun zoridun ayenganatz beñere
naikeri izaten .
(1929EE) (1925BB)
45 6