Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Andoni Arrutiren ihardun poetiko bakarti baino sendo honek harrigarri dirudi garaiko olerkarien
j
oeren artean . Izan ere, Euzko Deya aldizkarian, 1916 urteaz geroztik, aurki bait daitezke aldian
aldian Sabino Aranaren arauak jarraitzen dituzten olerkariak, ez ordea izen edo lan jarraitu ziur bat
azaltzen duten olerkaririk nabarmen arazteko lain .
1 .2.2.2. Olerkarien jokaera
Ibon Sarasolak Orixe eta Jautarkolen olerkiak aipatzen ditu Aranaren sistema berriaren lehen
erabiltzaletzat, 1917 . urtean argitaratu zituzten olerkietan . Izan ere, aipagarri da 1917tik 1922ra
bitartean, Orixe eta Jautarkol elkarrekin Comillas-eko apaiztegian zeudela esatea, eta hauekin batera
gertatu zela, geroago "Aitzol" ezizena erabiliko zuen Jose Ariztimuño ere 24 .
Urte epe hauxe da Orixek bere "zazpi urte beltzenak" izendatu zituenek osaturikoa, hain zuzen
ere, Josu Lagundiko agintariek se¡ urtez eduki bait zuten maixu txiki lanetan Comillasen, Carrion de
los Condes-en, Tuteran eta Xabierren, Oñara teologia ikasketak egitera bidaltzeke 25 .
Comillas-eko apaiztegian bildu ziren hiru josulagun-gai hauen arteko harremanak ez ziren
berdintasunezkoak, ordea . Orixek "maixu txiki" zereginak izateaz gain, eskola euskaltzale moduko
bat ere bazuen osaturik hango apaizgai euskaldunen arrean . Manuel Lekuonak, Eugenio Ibartzabalek
Cincuenta años de nacionalismo vasco libururako egin zion elkarrizketan ematen du, argitasunez, hiruen
arteko harremanen berri .
"De diametralmente opuesto a estos dos últimos poetas (Orixe eta Lizardi) se puede calificar el
estilo de Luis de Jauregi, Jautarkol, producto de la escuela euskerista de Comillas, cuya dirección
caía en Orixe, a la sazón "maestrillo" en aquel centro docente . Fué allí donde le conoció Aitzol,
incorporando a Jautarkol a sus planes de obra poética» 26 .
Eskola euskaltzale hau osatzen zuten hiru idazle hauen artean poeta zirenen praktikan ikus
dezakegu Sabino Aranaren arau metrikoak erabiltzen zituztela . Horretan nork eragin zien zehatzmehatz
jakiterik ez dago oraingoz . Dena den, Aitzol han zen denboran Arana-Goiriren Lecciones de
ortografía del euzkera bizkaino obra ezagutzen eta miresten zuela dokumentatu daiteke, 1931ean
aranazale porrokatu ziren Egilleor, Irala, Jemein eta Urkiaga (Estepan)en gutun bati erantzunez
eginiko eskutitzean egiten duen baieztapenenen arrean :
"Con idéntica energía a la de ustedes rechazo la gratuita pretensión de ustedes de involucrar en
censuras dirigidas a actuaciones de hoy a don Sabino Arana y Goiri .
Contra lo que ustedes dubitativamente exponen, me lancé estudiando ya en 1915 la lecciones de
ortografía del Euskera Bizkaino : No es la obra de Arana coto cerrado para que en él nos esté vedado
entrar. Más aún de interpretar sus teorías conforme a nuestro leal entender . Ni cedemos en veneración y
lealtad en este punto a nadie, ni aún a ustedes que indiscutiblemente son los más adictos a la obra del
maestro" 27.
Araudia erabiltzeko suztapena Aitzolengandik zetorren ala ez, ez dezakegu eskura ditugun frogen
bidez ziurtatu . Hala ere, elkarrekin leku berean zeuden idazle hauen iharduna sistema berriari
atxikitzea aldi berekoa izateak "eskola" moduko baten tankera du, Andoni Arrutirena bezalako
ihardun bakartiaren aldean .
24
25
26
27
AZURMENDI, J . ; Zer dugu Orixeren kontra, Jakin, Arantzazu-Oñati, 1976, 26 . or ., eta IZTUETA, P . ; °Quiton
arrebarekin" irakurriz, Etor, Donostia, 1989 .
ALTUNA, P. ; "Jose María Estefanía Zabala (1889-1942)" in Euskera, XXXV, 1991, 75-97 . or .
IBARZABAL, E .; Cincuenta años de nacionalismo vasco, Ediciones Vascas, Donostia, 1978, 80-81 . or.
AITZOL "Carta abierta a Eguilleor . . ." in El día, 1932-7-14, 1 . or .
168