Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

(1917ED)
Egunabarraren lenengo argiyarekin batez, azken-indar-aldi bat egifiaz, bere leyo maiterontz
egatu zuen, eta itxita idoro-arren, sartu-nai ba'litz bezala, egoetaz asi zan, suminkiro, beirakiak
jotzen . . .
(1929EE) (1925BB)
Il nai, ezin il. . . Gauaren azkengabea!
Eguna?. . . Bai, nekezkoa;
ur-esnea baiño motelagoa . . .
Eguna noizbait, ordea!
Il-aurreko indarrak zuzpertu ?. . .Beintzat
txoria leioruntz doa,
mozkorki -alatsu udazken-ostoaegun
nekez yaioaz bat.
Mokoz bai egoz otoikor astindu ditu
leiarki lausoz beteak. .
Ai, beiñere ezpalu zorigabeak
begiaz laiñoa urratu!
Lehen ahapaldia zatikaturik ageri da bi olerki bertsioetan : bain zuzen ere ipuian egina dagoen
puntu berean. Halere ahapadiaren egitura metrikoa osoki mantendu du, bai eta narrazioaren erritoma
ere .
Aldakeriren olerki bertsioak Xabiertxoren eriotza olerkiaren antzerako teknikez baliatzen da : bat
batean eta nork egina ez den ez dakigun galdera labur bati erantzuten dio olerkariak :
«Berandu? -Bai, maitea;
illuntzea den . . .
Atsekabeak ez din
astiaren neurtzea
yakiten. "
(XE 116-120, 73)
Gau luzearen ondoko eguna olerkian motela izan dela esateko konparazioa erabiltzen du
Lizardik, ur-esnea baino motelagoa dela esaten du zuritasun edo argitasun gutxikoa zela adierazteko .
Eguna da, azken batean . Olerkian lehenago ohartu den bezala, esklamazioen bidez eginiko
olerkariaren sentimenduen adierazpideak ugaritu egin dira lehengo narrazioaren aldean, bai eta
galdera erretorikoak ere, zalantza edo ezinezkoa gertatzearen arrazoia galdetuz .
Txoriak altzatzea lortu du eta mozkorki, egaldi baldarra eginez doala adierazteko, olerkiaren
hasieran erantsi duen irudi nagusi baten oihartzuna jasotzen du hemen . Udazken hasieran eroritako
ostoak txoriaren kaiola jo men bezalako egaldia egin du txoriak etxearen lehioruntz. Eta egaldiak
zentzu bera du : erorka bat da, kontrolatzen ez den mogimendua heriotza aurrerko azken keinua :
"Beiñola/ -egari mozkorra- yo du kaiola / gaztenik ildako ostoak" .
Mogimenduaren deskripzioa da txoriaren eta udazkeneko lehen hosto eroriaren artean ezartzen
duen antzekotasuna : hegaldi mozkorra, kontrolik gabea egiten dure biek eta heriotza iragartzen du
bientzat . Lizardik hostoaren eta txoriaren artean antzekotasuna bilatu du, baten mogimenduak
467