Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

1 .1 .1 .2. Sílaba kontaketa
Izan ere, Arana-Martijak Mitxelenak berak silaben neurketak eta musikaren doinuak duten
harreman justuaz ideia argigarriak eskaintzen bait dizkigu, musikaren arloan aditua den aldetik:
"Con relación al poema, la melodía puede ser melismática o silábica . Es silábica la melodía que
para cada nota musical tiene una sílaba correspondiente en el texto ; melismática es, en cambio,
aquella que en algunos trozos hace oír varias notas musicales con una sola sola sílaba.
Tanto el canto griego como el vasco -observó Azkue- son silábicos . En cambio, el gregoriano
fundado sobre textos latinos, hubo de adaptar su música a letras en que hacía perfecta distinción entre
sílabas largas y breves ; con las primeras de mayor duración, podían cantarse varias notas . De ahí que el
canto romano y gregoriano sean melismáticos .
También en euskera hay sílabas largas pero a efectos musicales son siempre normales, no cabe sino
una sílaba por nota en cualquiera de los casos .
Nuestros bertsolaris dicen o cantan con gran sencillez y concisión, y es que ponen todo su empeño
en que se entienda bien la letra a la que se da primacía en la canción .
No oiremos a nuestros bertsolaris grandes vocalizaciones . . . como en los alleluias gregorianos o en
las canciones trovadorescas . Porque la canción vasca es fundamentalmente silábica . Y si está en lo
cierto Gevaert al afirmar que el canto melismático "es un estilo musical su¡ generis de una técnica
trabajada, de una época menos antigua que el canto silábico del cual procede directamente", podemos
ratificarnos sobre la ascendencia arcaica de nuestro cancionero netamente silábico" 3 .
Badirudi, bada, Arana-Martijak dioenaren arabera, euskal neurkera, kantatzeko egina izan den
poemena behintzat, sistema silabikoan oinarriturik dagoela, eta geroago, irakurtzeko eta ez
kantatzeko egin diren olerkiek ere kontaketa silabikoari jarraitu zaizkiola, nahiz bertsolaritzarekin
izan duten lotura estuarengatik, nahiz erdal hizkuntza erromanikoen sistemaren kutsaduraz .
1
2
3
Orain eta lehentxeago, Etxeparez geroz, silaben kontua da neurkeraren muina, kontaketan
bereizkuntzak aurkitzen badira ere" 1 .
Koldo Mitxelenak artikulu honetan musikaren eta poesiaren arteko harremanaren ia erabateko
finkotasunari buruz diharduelarik poesia eta neurriaren artekoa frogatzera dator, hau da euskal
neurkera aintzinakoa nolakoa izan zitekeen igarri nahian egin diren ahaleginen ugaritasunaz eta haien
erabateko argitasun gabeziaz dihardu .
Mitxelenaren artikulu hau gaien aurkezpena eta puntu garrantzitsu batzuen planteamendua delarik,
musika, neurria eta olerkiaren arteko harreman horri buruzko argi gehiago ekartzera dator Antonio
Arana-Martija euskaltzain eta musikologoak 1976an argitaratu zuen Música vasca liburua .
Mitxelenak berak ere, aipatu dugun artikulu horren eranskin gisa argitaratu zuen "Ate osteko
eranskin gisa" deritzan ataltxoan berak esanikoek eta Arana-Martijak bere liburuan dioenak duten
zerikusia azpimarratzen du:
"Musikari buruz, badugu orain liburu mardul bat, bere eta besteen iritziak ederki biltzen eta
agertzen dituena : J . A. Arana-Martijaren "Música Vasca" 2 .
MITXELENA, K. ; "Euskal hizkera eta euskal neurkera" in Euskera, XXIII (1977), 721-733 . or. ; Eusko
Jaurlaritzaren klasikoak sailean, 24 zka. Euskal Idazlan Guztiak, IV, Literaturaren inguruan, I, Elkar, Zarautz,
1988, 93. or.
Ibidem, 100 . or.
ARANA MARTIJA, JA; Música Vasca, C.A.M ., Donostia, 1976, 272 . or .
1 59