Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

iruditu izatea izan liteke arrazoia. Baina hirugarren aukera bat ere bada, hain zuzen ere, Lizardiren
beraren adierazpenetan oinarritua izatea, hots, Lizardik zein bide hautatua zuen definitu izatea garaian
modan zeuden iruditeria diztirante eta exotikoetatik aldenduz, ez dago honi buruzko konstantziarik
ordea .
"Ezaguna" izatearen ezaugarria paisaiari edo irudiei dagokienez ia-ia topikoa bilakatzen da
guda-aurreko olerkarietan . Esate baterako, Lauaxetak Lizardiren Biotz Begietan olerki liburuan egiten
den irudien erabilera eta ezagunak diren gauza eta paisaiez diharduela esatean, garaiko joera horren
aldeko agertzen da harrigarrikiro, eta hain zuzen ere, berriro exotismoaren baztertze espresoa eginez,
horiek beregan ez dutela irudirik sortzen adieraziz :
"Dante irudi billa ez zan urrunera joaten, bere liburua irakurriko zutenak ezagutzen zituzten
tokietatik irudiak artzen zituelako . Or alboko mendi ori inpernuko arek dirudi, edo Erromako zubi
ura . Erritarren buruan diran gauzai irudi bat eskeintzen zien . Ormusko perlak edo Chinaco lorak ez
ditut ezagutzen, leen bezain illun nago" 134 .
3 .1 .4 . Errealitatearako hurbilketa
Lizardiren errealitatearekiko harremana adierazten duen "prisma sublimador" 135 horri buruzko
gaurko eta garaiko iritzietako batzuk ikusi eta kontrajarri ditugu eta ondoren, Lizardiren
errealitateari hurbiltzeko eraren inguruko ideia nagusiak azpimarra genitzake .
Lizardik teorikoki nahiz praktikoki obserbazioan, errealitatearen obserbazioan oinarritzen du
bere olerkigintzaren irudimen esparrua, ez da horretan geratzen ordea .
Errealitatea ez ezik, egian, hots, benetako gertakari eta sentimenduen inguruan eraiki zuen bere
olerkigintza, hots, bere begientzat eta bere bihotzarentzat egia ezaguna zena hartu zuen olerki
oinarritzat, abiapuntutzat, egi konkretu eta txiki horien bidez egia nagusi eta ezezagunera hurbiltzeko
helburuz.
Errealitatearen panorama horretan ordea, hautapen bat egiten du, anekdota bizitua, ikusirikoa,
sentiturikoa galbahe batetik iragazirik Orixek "aukeraz" deitzen duen estilizazio prozesua
iraganarizirik, zentzu berri batetarantz bideratzen du, hots, irakurleari bidali nahi dion "mezua"
bilaka dadin .
Lizardik olerkiak lagun urkoei zuzentzen dizkienean haiengan ahalik eta eragin positiborik
sendoena itsasteko asmoz egiten du, eta horregatik, berak ez ezik, irakurleak ezaguna duten
esperientzian oinarrituz egitea erabakitzen du, mezua ahalik eta zuzenen iritxi dadin .
Honela, Lizardi konkretoa denaren olerkari bilakatzen da Aitzolek esaten duenez, baina aldi
berean, konkretoa den hori pentsamentuarekin harremanean jartzean maila sinbolikora hegaldatzen du
ziurtasunez, erabiltzen duen mintzaira poetikoaren zailtasunak gora-behera, irakurleari guztiz ezaguna
egiten zaion iruditeria erabiliz .
Koldo Mitxclenak aipatzen duen Lizardiren gaitasun berezi hura, hots, bere ez dena berea egiteko
gaitasun harrigarri hura, hizkuntzaren elaborazio pertsonala sakona izatearen ondorio ez ezik, olerkiari
134
135
LAUAXETA; "Biotz-Begietan" in Azalpenak, Labayru, Bilbo, 1982, 154-155 . or. Lauaxetaren idazlanen azterle
den Jon Kortazarrek, aldiz, Lizardiren eta Lauaxetaren iruditeria alderatuz biek aurkako joerak dituztela
azpimarratzen du, orden:
«Lauaxeta propugna un régimen de la imaginación distinto (al de Lizardi) . Propone lo que no está asumido . Su
obra poética es incansable, contradictoria, nada le tranquiliza, nada le satisface totalmente . Su lenguaje rompe la
norma . Algunas de sus imágenes provienen directamente de un autor europeo ; por decirlo de una forma simple, no
halaga la idiosincrasia del pueblo, sino que la pone -muchas veces- en crisis" KORTAZAR, J . ; Teoría y práctica
poetica de Lauaxeta, 11 or.
LIZARDI, X. ; "El poeta" in El Día, 1930-6-5, 2. or. ; K-L 304 . or .
1 34