Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Berez hutsalak diren errealitate txikiei ohartzean, bizidunen arloko beste hainbat gertakariren
ordezkari direlako ohartzen zaizkie, eta zertzalada konkretuetatik emozioa soilik zaio garrantzitsu .
Horrela, sagasti zurian sortu berriak diren "ler-gabe-lore zabal-zorien/ gorrixka" odol tantoak
bezalakoa da, haur baten erditzea bezalakoa, baina Lizardirentzat biziaren erditzea da lore horietan
gertatu dena. Erditzeetako odolaren kolorea eta loreetako gorrixka dira bizitzaren misterioaren
berritze horren perpetuatzearen errepresentazioaren lotura, gertakari xumearen mirespenaz gain,
ezezaguna zaion misterioaren handitasun eta edertasunaren adierazbide bilakatzen du .
Sufrimenduaren aurreko jarrera bitalista eta ekintzalea da Lizardigan nagusi helduaroko
olerkietan, "min etsia " . Beretzat hurbileko bizikizuna zen hil-beharraren aurrean izan zuen ezin-etsia,
ezin-onartu latza, ezinbesteko datua dugu haren olerkietan isladatzen den jarrera ulertzerakoan, eta
zalantzarik gabe, bizi behar izan zuena eraman ahal izateko Jangoikoagan zuen fedea -kezkatsu eta
itauntzailea bazen ere-, euskarri sendoa gertatu bide zitzaion . Bere olerkietan ez dago erretorikarik,
ez dago pose puzturik.
Gaztaroko olerkietan nabarmenki antzeman daitekeen kezka eta "yorana ", definitu ezin den ihesi
joateko nahikari bizia eta bideak bilatzen ibiltzea bera da, ene ustez, helduaroko Biotz Begietanen
sumatzen den barrengo ahots apala, naturaren bizi-nahi bera partekatuz gainbeeraren galaziezinari
buruzko kontzientziaz ohartua dagoen ni hausnartzaile eta asegaitza .
2.- KONPROMEZU POLITIKO ETA KULTURALAREN GARRANTZIA
Lizardiren jarrera politikoaren deskribaketatik eta dokumentuetatik ateratako ondorioek ideia
abertzaleekiko konpromezu garbia adierazten dute 1914 edo -1915z geroztik . Konpromezu politikoa
hartzea lagun artetik datorkio, eta familiaz dagokion karlismoa aide batera utzirik, Sabino Aranaren
ideien zaletasunak erro sakonak bota zituen beragan . Tolosako giroan, ziuraski jadanik lanean eta
libre gisa Legegintza ikasketetan diharduelarik, konbertsio baten tankera du konpromezu-hartze
honek. Errotik aldatu zuen pentsamoldez eta gizon konprometitua bilakatu .
Politikoki bere kabuz harturiko konpromezuak hizkuntzarekin eta euskal kulturaren suertearekin
konprometatzera eraman zuen, era berean . Bere famili giroan, bazterturiko edo garrantzirik eman
gabeko euskal nortasuna berreskuratzera eta hartan trebatzera eraman zuen, zalantzarik gabe ordurako
gaztelaniaz landua zuen idazlumari bide berriak harreraziz .
Bere hitzetan esanik, "apartamiento colegial" horrek gaztaroan isolaturik edo eduki ondoren,
ohartemate politiko honek gehienetan egotzi ohi zaion baino gehiago markatu zuena esan daiteke .
Gaztaroko olerkiek ohizkoa zen abertzaletasun sutsua eta aldi berean xaloa jasotzen dute : bere
etorkizunaren espektatiban aldaketak gertatu arren, gaztaro horretako idazlanek adierazten duenak,
maitasunaren, naturaren nahiz aberriaren gaiaren tratamenduak isladatzen duena sentimentalismoa eta
ideialismoaren sinpletasuna da .
Aurrerago isladatu zen pertsona mailan eta gizarte mailan ematen ari ziren aldaketek, gaisoaldi
eta heriotzek, debeku politikoak eta diktadurak, ideien sakontzea eta sentimenduen umotzea ekarri
ziotela . 1925-27 urte horietan argitaratu ziren lehenengoz isilaldi horren emaitzak eta aldaketa giroa
isladatzen dute garbiro . Errealitate berri bati egokitzen ari zaio 9 .
9 1918koak diren Ga tiaren otoitza eta beste zenbait olerkik zuzenean zerk eragina den ez dakigun etsikortasunaren
lekukotza aurkezten dute, arestian esan dugunez . Jarrera edo pose hutsa izateko konstanteegia dirudi, olerki batetik
bestera hedatzen da, bere literatur lanen lehen epe guzti honi eragiten dio . Frustazio sentimentala eta
etsikortasunak, desengainoak, bi fede segururen irtenbidea bakarrik uzten diote, jadanik aipatua dugun
Jaungoikoarena eta aberriarena. (Ikus "Edizio Kritiko baterako" eranskinean, Aztu, biyotz orrek!, 1919) .
332