Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

2 .2.2 . Aditzaren gorputz fonikoaren eta kategorizapen gramatikalaren moldaketak
2.2.2.1 . Aditzaren infinitiboa eta partizipioaren arteko neutralizazioa
Sintagma mugagabeen erabilerari beste berezitasun morfosintaktiko bat lotu ohi zaio Lizardiren
hizkuntzaren azterketetan . Aditzaren infinitiboa eta partizipioaren arteko ezberdintasun
morfologikoa neutralizatu eta duten distribuzio konplementarioaren arauak gainditzea, alegia .
A. Jatorria
Ibon Sarasolak, aipatua dugun azterketan jasoa duen ezaugarri morfosintaktikoa dugu hau ere, eta
garbiro bereizten du lehena olerkigintzaren hizkuntzari atxikirikotzat hartu behar dela, eta bigarren
hau aldiz, prosalarien artean ere aurkitzen dela:
"Iñoiz kontrakoa esan bada ere, ez da "a" mugatzailearen baztertzea nahastu behar olerkariengan
nabari daitezkeen gainerako hizkuntz bitxikeriekin, adibidez aditzaren infinitiboaren eta
partizipioaren arteko bereiztasun gabeziarekin . Azkeneko hau garaiko prosalariengan ere maiz
gertatzen den gauza da . Bestea, ordea, inoiz ez olerkigintzatik at . Beraz, azken honen ezaugarritzat
hartu behar dela uste dugu dudarik gabe" 141 .
Sarasolak aipatzen dituen prosalariengana jo gabe, Lizardiren beraren aipamenak egin genizake . .
Adibide gisa, euskaraz argitaratu zituen lehen kazetari-lanak aipatuko ditugu . 1928an Argian
argitaratu zituen "Berriketak" artikulu sailean "astirik galdu nai dutenentzat" delakoan, honela dio :
"Artabururen batek kaska ezurra mallatu ote-zidan ere jakin naiko dezute, ba . . . Baña ez, enetxoak;
ez zan orrelakorik gerta, Jainkoari ta nere oin bizkorrei eskarrak" 142
Eta aurrerago, baserritarrentzat eginak bide diren bertso batzuetan,
"Gaizki-esan guztiak
barka dizkizutet ;
bakar-bakarrik min bat
kolkoan gorde det" 143 .
Mende hasierako eta Lizardi baino lehenagoko olerkarien arrean aurki daitezke zenbait kasu .
Bereziki partizipioaren markaz gabetutako zenbait aditz sintagma azpimarratzera mugatuko gara, ez
da oso sarri aurkitzen den moldea, hala ere, eta erregulartasunez, Orixeren idazlanetan bakarrik
topatzen da .
Partizipioaren -i edo -tu amaierak dira izkutatzen direnak berez agertu egin beharko luketen
aditz-sintagmetan . Esate baterako, Orixek, Olerki guztiak liburukian bilduriko olerki zenbaitetan :
" . . . urruti bial ninduzun" ("Nere ama", 1915)
"ez det uste ikus denik" ("Maitagarriena" 1916)
Orixez aparte, eta euskalkiz hurbilekotzat jo genezakeen Manuel Lekuonaren olerkietan ere aurki
genezake adibiderik :
"Erakus ziyon Euskera ezti
izkuntzetan ederrena,
lizunkerian itz lasai ta
141 SARASOLA I .; "Lizardiren poemagintzaren aide formalen estudio baterako ", 961 . or .
142 LIZ.ARDI, X.; "Astirik galdu nahi dutenentzat" in Argia, 356,1928-2-12, 1 . or.; K-L 77. or .
143 Ibidem, 1 . or.; K-L 79. or.
263