Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

(ZE 46, 137)
Konparatiboaren arloan ere ematen dira laburketak :
A) "Lurralde gizenik gabe
gure Euskalerriaz ain guziz beste"(lako)
(EB 63-64, 181
Beste zenbaitetan laburdurak euskal egitura sintaktiko
jakintzat eman eta hartan oinarriturik eginak dira:
A) "Uda suzko itxaso baitut ibili
gerizpe atsegin bat nuela untzi"
(OG 1-2, 165) .
Arruntagoa litzateke "nuela untziTZAT" aurkitzea baina egitura hau bera ere ulergarri eta
ezaguna zaigu .
Hurrengo adibide honetan, ordea, aditza eta atzizki modala bera ere izkutaturik ditugu esaldi
nagusiko aditza ez ezik . . .
B) "Izotz bat untzi gure ibilgoa . . ."
(EB 55, 181)
C) "dantzari talde baco'tiarrak
naaspil zoroan zuti-baldarrak
esku goituan ontzia ardo . . ."
(SL 46-48, 149)
Sagar Lore izeneko olerkian dagoen ahapaldi zati honetan ere aditza eta are atzizki modala -larik
isildurik aurki genitzake .
2.4.1 .2. Zenbait laburpen berezi
Beste zenbaitetan Lizardik eraginiko laburketa gaitzagoa da . Adibide gisa hartuko dugun
honetan esate baterako, hiru hitzetan du bildurik hodeiak oihalekin erkatu eta haiek bezala litsetan
urratu direla adierazten duena . Irakurleak min du aditz laguntzaile batez osatu esaldia, elipsiak aditz
sintagma osoa kimatu bait du : "lits"en moduko "urratu"ak dituzte . Kimaketak biak izen bilakatzen
ditu -ohar bedi "lits urratu"ren paralelotzat hurrengo lerroan emana dagoena "orro" izena dela-, eta
euren alderdi fonikoaz baliatzen aliterazioa egiteko, eta ekaitzaren aizearen eta itsas kolpeen hotsa
imitatzeko :
"Odeiek lits urratu ;
itsasoak orro, . . ."
(BMD 9-10, 119)
odeiek lits urratu o-e-i-e-i-ts-u-rr-a
itsasoak orro i-ts-s-o-a-o-rr-o
Beste zenbaitetan, hizkera mintzatuan bakarrik erabiltzen diren adierazbide laburzaleez baliatzen
da, bereziki kutsu kolokiala duten egiturez. Esate baterako, -ki atzizkiaz zenbait aditzekin sarri
erabili ohi den aditz-izenen bidez emaniko esaldi kausal esplikatiboak sarri aurki daitezke:
[Aditz izena+ki] atzizkiaz eginiko esaldi kausal esplikatiboak modu esaeratsuan, laburrean eta
bereziki espresiboan azalpena eman nahi denean erabili ohi da :
A) "Belarpeko txuloa kilkerrak bai eder,
29 1