Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Hala ere, Anjel Zelaietak bere artikuluan jarrera posibilista hori frogatzeko hartzen dituen
Lizardiren artikuluetako aipamenek ez zait iruditzen egileak dioena baitesten dutenik .
Zelaietak harturiko Lizardiren kultura, literatura, eta hizkuntz politikari buruzko zenbait
irizpidek gaur egun arrazoi bidezkoak eta neurri-neurrikoak badirudite ere, garai hartakoen artean
hainbat polemika altxa zuten, aurrerago zehatzago aztertuko dugunez, euskara kultur mintzabide
bilakatzeari buruz "poliki, ez jauzika" egin beharreko bidea ote zen eztabaidatu zuenean bezala .
Politikari dagokionez aldiz, bere gutun eta artikulu gehienek aditzera ematen dutenez, ez zuen
Lizardiren jokabide abertzaleak etsimendurik onartzen, ahal zena egitearen aldekoa agertzen da -
praktikoa beti- amets handietan eta urrutiko intzaurretan fidatu gabe .
Arestian aipaturiko Agirre anaien hitzei esker Lizardi "Comunión" zeritzan alderdiaren
ordezkari izan zela dakigun era berean, hau da, ez zela jarrera erradikalenen aldekoa izan, era berean
Aita Segundo Bilbaori bidaliriko gutunak ere, politika arloan jarrera parlamentarioa, Autonomi
Estatutua lortzeko Espainiako Estatuko agintariekin itunak egitearen aldekoa azaltzen zaigu :
"Entonces surgió el problema de si se debía ir o no en busca, no ya del mal menor, sino del BIEN
MENOR (menor que el deseado) que la consecución del otro Estatuto, encajable dentro de la
Constitución que no tenemos otro remedio que acatar precisamente porque en la politica formamos
parte integrante del Estado que nos la ha impuesto" 9 5 .
Lizardik berak hizki handiz idatziriko "BIEN MENOR" delako formulazio horretan agertzen
da Lizardiren jarrera politikoa ez dela erradikala, eskura dauden bideak erabiliz jokatzearen
aldekoa baizik. Horrek ez du itsu bilakatzen onartu duten bide horrek eskaintzen dituen aukera motel
eta zailen aurrean . Errealismo honen frogatzat ikus daitezke Madrilera eginiko 1932ko bidaia
batean, Madrileko Parlamentura eginiko bisitaldi batean ikusitakoaz egiten duen deskripzio zehatza .
"Bata bestearen ondoz yaikitzen dira olako ta alako nork bere eskaria egifiaz . Lendakariak beti
legun erantzuten die . Nik uste, eskari oien etorkizuna auntzaren gauerdiko eztula or nunbait ote diran,
Bafia mintzalariak, bereak eta bost irauli ondoren, pozik exertzen dira, ta uts egin gabe, bereala atarira
diyoaz, inguru-ibilaldietan barna zorionik ematen al-dieten" 96 .
Lizardiren Legebiltzarraren deskribapena aski ironikoa da, baina mingostasunik gabea, umore
finez egina. Bereziki nabarmentzekoa dirudi Madrileko Biltzar Nagusietan sumatzen duen betiereko
joera zentralista, batez ere Ortega y Gassetek Kataluniako abertzaleei erantzunez ematen dízkien
erantzunetan : "Erri aundien eta txikien abertzaletasuna ez omen dira gauza bera . . ." 9 7 .
Abadal, LLigako ordezkariaren ahoan ezartzen du Lizardik euskal estatutuarekin gertatzen ari zen
prozesuaren azalpena, Madrileko Gorteek oztopoak eta zailtasunak, aitzakiak asmatu baizik egiten ez
zuen bitartean:
"Orain zenbait unte, guk Lligakoak bakarrik, eskatzen gendunean gutxi gifiala erantzuten zenuten ;
gu ez gifiala Katalunya . Pixkanaka, ango alderdi guztiak abertzaletu dituzu, ta orain emen gaude
guztiok, katalufiatar aldun oro bat-egifiik, leengoa beta eskatuz. Ori gutxi delarik erri-iritzia nai
zenduten eta egin da : Katalunya osoak Estatuaren aide botatu du . . . Eta zuek, antzifia bezala gu ez
gerala Katalunya diozute : geienak ez daudela, Katalunyan ere gure alde . Zer bear duzute bada? . . .
Zeok egindako Konstituzioa e-tzazute ukatu bai, ta aski dugu" 98 .
Eskura zeuden aukerez baliatzearen aldeko zen aldi berean, garbi nabari zuen euskal
abertzaletasunak Espainiako Estatu zentralistaren menpe egonik zituen bide parlamentario estuak, eta
95
96
97
98
Ikus "Lizardiren Eskutitzak" eranskina, 27 . Dokumentua.
LIZARDI, X . ; «Etxe-barne bizia . España-Legebiltzarra nere begipean" in Argia, 573, 1932-5-17, 9 . or . ; K-L 381-
385 . or.
Ibidem., 382. or.
Ibidem., 385. or.
33