Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Lizardik bezalaxe, beraz, Euskara ohitura onen gordailutzat jotzen du, bai eta foruen guztizko
heriotza galerazi lezakeen gauza bakartzat ere :
"Baldin euskera biztzen ezpada
Illtzat daukadaz foruak
( 65-66, 18 or.)
Arrese-Beitiak olerki horretan egiten duen Ama Euskararen metaforaren erabileran ez dago
garapen alegorikorik, Ama euskara, funtsean maite den hizkuntzari ama izena ematea afektibitatea
adierazteko era bat da eta hura dela guri bizia ematen diguna adierazteko era bakarrik da .
Funtsean haren atributu guztiak hizkuntza, hau da figuraren alderdi errealetik datozkionak dira :
Geure erruz bada, ekarri dogu
Eriotzako unera,
Berbeta eder gozo ta leun au
Beste munduko atera ;
Norbait ezpada laster minduten
Osasun emotera,
Mundutuik laster juan bear dau
Ama Euskerak bestera
(67- 74, 18-19 or .)
Gernikako Arbolaren oinetan jartzen du "etzinik/ Estu ta larri ¡ya illian/arnasaz bete eziñik (83-
84, 19 or.)
Arrese-Beitiak, ama hil delarik, haren semiak izan behar dugun samina kantatzen du . Foruen
galeraren ondorengo gaiak darabiltza erlazioan Iparragirrek bezalaxe, baina amaren irudian ez da
amatasunaren ezaugarrietan, ez emakume izateari dagozkionetan sakontzen . Ez da metaforaren beste
aldean dagoen "ama" delakoaren sentimendu, ez ezaugarrietan sakontzen, nolabait, nagusi dena
olerkaria edo seme ohartu bakarraren sufrimendua da nagusi haren olerkietan .
Mauleonen urte berean lehen saria irabazi zuen Arrese-Beitiaren "Bizi da Ama Euskera"
olerkiak 36 harreman tematiko estua du Lizardiren Izotz-ondoko eguzki 1931ko olerkiarekin . Bietan
suma daiteke berriro euskara edo Euskal Pizkundearen bizi ezinaren agonia eta hura salbatzera
datorren zerbaitek argituriko haren piztuera . Berriro dago han ere amona gaisoa hilurren, eta Arrese-
Beitiaren honetan ere Ama Euskeria bera da hilurren dagoena eta Tubal aitak pizten du .
Beraz, eta Lizardik egiten duen euskara eta amonaren arteko identifikazioa bere berea duen arren,
eta pertsonalki bizi izandako harreman baten ondorio, halere, XIX . mendeko eta XX. hasierako poeta
erromantiko foruzaleetan landurik agertzen den identifikazio batean oinarritzen da, hiltzen dagoen
ama/amonaren sinboloan. Lizardik hezur-gihar gehiago ematen dio sinboloari, errealitatearen zati
den hizkuntzarenean baino gehiago ahalegintzen da metaforaren sinbolo alderdiari mami ematen .
Lizardik ziurrenik ezagutuko zituen Arrese-Beitiaren olerki bi hauek mende hasierako giro
euskaltzaleetan oso hedatuak egon bait ziren 37.
Jon Juaristik La literatura vasca liburuan Arrese-Beitiak erabiliriko gai honi buruzko ohar
interesgarriak egiten ditu :
36
37
"Bizi da Ama Euskera" in Olerkiak, 21 or. eta hurrengoak .
Orixek "Euskal Literaturaren atze edo edesti laburra" in Euskal Esnalea, 1927, XXI, (235 . or .)
"Au dugu euskaldun poetarik bizkorrena : erritarra, erritik ateria . Irakurtzen ere ez dakiten ardandegiko
bertsolariek baino ikasiagoa, ta alere ez landua . Nork ez daki buruz eta nork irakurri ez du biozminarekin "Ama
Euskeriari azken-agurrak"? Xamurtasun goxoa, negar-min barnea, iduripen aundikorrak, Jeremias'en eiagorak eta
Shakespeare'n aienak berekin ditu, Euskalerrian berdinik ez duen eresi onek".
49 5