Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Bestalde, berriz, euskal poesia denari buruz duen ideia guztiz zehatza da : "No hallamos poesía
vasca. Nuestros vates o desconocen o desprecian los elementos más valiosos para una poesía
genuinamente indígena" eta "Arrinconadas nuestras leyendas, véneros de inspiración ; olvidadas
nuestras tradiciones, retazos interesantes de nuestra vida vasca, desconocimiento absoluto del
folklorismo vasco!" dioelarik, bere proiektuan benetan zeregina duen literatura herriaren folklorea
jasotzen duen epika da eta efikaziaren izenean olerkariek horretara jo behar dute .
Hemengo lehen formulaketa honetatik aurrera antzeman daiteke Mistralen Mireio euskaraz egin
behar denaren eredu bilakatu dela Aitzolen proiektuaren barruan .
Bi ekintza nagusira eraman zuen praktikan formulaketa honek : aide batetik, urte horretan bertan
Mireio liburuaren itzulpena eginaraztea Orixeri, Mistralen jaioturtearen urteurrena denez, eta
bestetik, pixkanaka, pixkanaka euskaraz izan behar dugun olerki guren horren egiletzat Orixe
hautatzearen prozesua, hain zuzen ere, berak Maillaneko poetarengan nabarmendu duen
folklorearenganako eta herriaren bizitza xumearekiko sentiberatasun bera nabarmentzen dituelako
Huitzikoarengan 223 .
2 .4 .3 . Aitzolen proiektua eta euskaldungoaren erantzunaren arteko dialektika
Aitzolek 1930 urtean zehar azalduz joan zen proiektuak guda hasi bitarteko zazpi urteko epean
aldaketa garrantzitsuak ezagutu zituen, batipat garaiko irakurlegoak, berak eragindako kultur
mogimenduaren aurrean izandako erantzunaren arabera, eta beti ere ahalik eta efikazia gehiena
izatearen irizpidea ardatz gisa hartua zuelarik . Honela, Lizardiren ideia literarioei beharrezkoa duten
marko erreferentziala eskainiko diet, bai Aitzolekiko kontrastean, eta bai garaiko euskaldungoaren
benetako kopuruei, maila kulturalari, zaletasun eta partehartzeari dagokienez . Olerkarien garaiko
pentsamolde nagusiak eta euskaldungoaren erantzunaren benetako panorama berreskuratzea da,
honenbestez, ingurumariari buruzko atal honen azken xedea .
2.4.3.1 . Aitzolen proiektuaren lehen urratsak
A.- Lehen epean, 1930-1933 artean, Europako literaturaren bidetik jotzen zuen olerkigintza
berrizalearen aldeko apostua egin zuen garbiro, Errenteriako Olerti Sariketan Lauaxetaren Maitale
kutuna olerkiak lehen saria irabaztean
iruzkinetan 224 .
eta idazle honen Bide barrijak liburua argitaratzean eginiko
Literatur maila jasoa izan zuen Orixe eta Lauaxetaren klasikotasunari buruzko eztabaidaz gain,
Lauaxetaren liburuaren argitalpenak, Tolosako 1931ko sariketan lehen saria Lizardik eraman izanak
223
224
Aitzolek poema nazionalaren gaia nola bideratu zuen eta lan horretarako Orixe hautatzea zein arrazoiren
ondorio izan zen argitu nahirik «Orixe eta gudaurreko Pizkunde mogimendua" artikulua dut argitaratua in
Nikolas Ormacixea Orixe (1888-1988) Mendeurrena, N, Hitzaldiak, Etor, Donostia, 1992, 89-104 . or .
Jakina denez, Orixek uste zuen Errenteriako epai-mahaiko erabakiaren atzean Aitzolen eskua zegoela, saritua
Aitzolek oso maitea zuen joera literarioen jarraitzaile bait zen . Orixe biziro mindua zegoen eta eztabaida luze
eta nahasiari ekin zion Lauaxetarekin klasikotasunari buruzko irizpideak finkatzeko . Zalantzarik gabe biek ere
klasikoari buruzko kontzeptu ezberdina zuten . Orixek klasikoa zentzunak, disziplinak eta barne-orekak batasuna
emaniko obra artistikoari zeritzon . Egilearen gehiegikeriei, bai sentiberatasunarenak, bai endeleguarenei eusten
dien zentzunak bakarrik sor lezake oreka ideala duen obra, Orixeren ustez. Lauaxetak klasikoari buruz duen
kontzepzioa bestelakoa da. Klasiko bat garai bakoitzaren kera edo izatea ondoenik isladatzen duen idaztia da,
beraz, literatur obra batek ez dauka zentzunaren mugetara makurtu beharrik, garaiaren, bere garaiko
errealitatearen egiara baizik. Lauaxetarentzat ez da aski idazlan batek barn-oreka eta egokitasunez egina izatea
idasiko bat izateko, beharrezkoago da idazlana inguruneari, bere garaiko munduari egokitzea. Klasikotasunari
buruz bi literatur gizon hauek izaniko eztabaida Lauaxetaren Bide Barriaki buruz Orixek eginiko iruzkin
literarioaz hasi zen. Ikus Jon Kortazar, La teoría y prktica de Lauaxeta, Desclée de Brouwer, Bilbo, 1986, 34. or .
eta hurrengoak .
71