Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

2 .4 .3 . Erlatibozkoak
2.4.3.0. Sarrera
Sintaxiaren azterketaren maila honetan atal berezi bat merezi dure erlatibozko esaldiek . Euskal
joskeraren osagarririk berezienetakoak dira, inguruko hizkuntzetako sintaxiaren ordenaz guztiz
bestelako den kokapena dela eta .
Horrezaz gain, Lizardik erlatibozko esaldiak osatzeko baliapide bariatuak, ugariak,
gramatikalariek hobetsi eta gaitzetsitakoak erabiltzen ditu, eta azkenik hiperbatonak, leku-aldaketak
eragiten ditu hauen artean ere, esaldi ordena bitxiak, zailak eta ausartak sorreraziz .
2.4.3 .1 . Bait-en bilez eginikoak
Lehen sail honetan bildu ditugu "bait" aurrizkiaren bidez eta zenbaitetan erlatibozko "-n"ren
laguntzaz eginiko erlatibozko esaldiak .
Lehenengo adibide honetan ikusi ahal izango dugunez, "bait -" aurrizkiak ez du bereziki funtzio
handirik, erlatibozkoa amaierako -n ren eskurik dator eta, ohi bezala, ondokoaren aurrean kokaturik
dugu erlatibozko esaldia :
Bigarren adibide honetan, aldiz :
A) "Zenbaitek ondamendi baituten katea
lore-sorta bekizu
goi-mufioak zear"
(BMD 53-55, 123)
B) "Entzun bezat iñoizko olerkaria,
zelaian baitzun lur-yauregia"
(OG 67-68, 165)
"Lur-yauregia zelaian zuen iñoizko olerkaria" ordena aldatzeko askatasuna eman ohi du euskaraz
"-n" atzizkiaren ordez "bait -" erabiltzeak.
Gauza bera gerratzen da hirugarren adibide honetan, erlatibozko esaldia ondoren datoz :
D) "Maitetasuna dator azi izkutu batez
guziok baitaukagu barnean yaiotzez:"
(MB 29-30, 281)
2.4.3.2. Non, nola edo antzeko izenordeek sarreraziriko elatibozkoak
"Bait-" aurrizkiaz eginiko erlatibozko esaldiak hain arruntak ez izanik ere, ahozko mintzairan
erabiliak dira, eta Lizardiren sintaxian erlatibozko esaldiak ohizko lekutik aldendurik erabiltzeko
askatasuna eskeintzen badute, NON, NOLA eta antzerako izenordeek sarrerazitakoek, ordea, ez
dute euskaldun gehiengoarentzat erabilera zabalegirik .
Zenbait gramatikalarik hizkuntza idatzian eta literarioan ere arroztzat jo ditu, eta Lizardik
gehienbat lapurtar klasikoei ikasiak dizkiela pentsa liteke . Hona hemen lehen adibide eredugarri bat:
A) "Or pago bat, lerden-aski,
igazko apaingarriak
(gaur orbel gorriak)
oso yaregin nai-ezik,
297