Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

ordea, oso antzerakoak izan arren, olerkian zehar garatutakoaren ondorioz, aldaketaren bat jasotzen
du amaierako ahapaldiak. Hauxe da, esate baterako, Biotzean min dut olerkiaren kasua, hasieran
adieraziriko "etsi"penak deseperazioaren zentzutik erresignazioarenera jotzen du .
Zenbaitetan, azken bertsoa bakarrik da puntu edo izar marratxoez bereizirik idazten duena eta
orduan egitura borobiltzearen eta olerkia ixtearen funtzioaz gain, bertsolarietan bezala ondorio edo
azken hitza esatea, "moraleja" modukoa adierazi ohi du, gaiari buruzko ebazpen orokorra ematea,
giltza ematea izaten du helburutzat.
Neskatx urdin yantzia, Gure mintzo, eta gaztaroko Gaiztuen itzala eta Idazkiya olerki jostalaria
ere ahapaldi egituraketa mota honetan eginak dira .
Esate baterako, Xabiertxoren eriotza eta Zeru-azpia olerkiak hiru atalez osaturik daude eta
narrazioetan edo antzerki lanetan ohi den moduan, aurkezpena, korapiloa eta ondorioa edo amaiera
zatiak nabarmentzen dira garbiro . Aldakeri delakoan ere berez egitura bera ematen da, bain bi zati
nagusiak, gaiaren aurkezpena eta gatazka bakarrik bereizten ditu .
Urte-Giroak olerkiek narrazio egitura hirukoitza izan beharrean sinfonikoa dutela esan liteke .
Neguak, Udaberriak Udak eta Udazkenak bakoitzak bere doinua joko balu bezala, elkarren artean
erreferentzia egiten dute. Hasiera geldoaz eta aurreratu ahala erritmoa bizituz, udaren Uzta-erdiaren
betetasunaren ondoren gainbehera dator Ondar Gorrirekin batean, azken olerki honen bigarren zatian
entzun ditugun doinu guztien oroimena berriztatu eta bateango ondorio edo amaiera ematen zaie .
Lizardik egitura guztiz markatua ezarri zien lau olerki hauei, izenburu enblematikoen azpian,
urtearoaren deitura ezarri zien :
I «Bizia lo " Otsail-erdi
II «Sagar-Lore Loreil-bete
III "Baso-Itzal» Uzta-uzta
IV "Ondargorri "Azoro-leena
Lehengo bien ahapaldien artean ez du zatiketarik egiten, azkeneko bietan ordea, marratxoez
bereizten ditu, giro eta une ezberdinak bereiziz .
Multzokaketaren bidez eginiko olerki egituratzeetan azken urratsa, ahapaldi multzo bakoitzari
izenburua ipini zien olerkietakoa da, jakina. Bi adibide besterik ez ditugu, haiek ospetsuenetakoak
eta olerkariaren arorik emankorrenean eginikoak : Eusko Bidaztiarena eta Asaba zaarren baratza. Biak
dira narrazioak eta biak dute alegoria baten egitura, hots, euskararen bi metaforaren inguruan
eraikitako alegoriak dira . Ahapaldi multzo bakoitzaren gainean ezarritako izenburuek egitura guztiz
nabarmenerazi egiten dute .
Biotzean min dut olerkiaren kasua berezienetako bat dugu ahapaldi multzokatze adierazkor honi
dagokiolarik . Aldaketak eragin bait zizkion 1929ko bertsiotik 1932an argitaratu zuenera . Multzoak
urritu eta zazpi ziren zatiak bostera murriztu zituen amaierakoak pilatuz, eta, beraz, azkenengo horiek
zuketen dramatikotasunari "sentimendu eutsiaren" irizpidea aplikatuz etsimenduaren bidea,
Jainkoaren nahia onartzea indartzen duelarik ondorioz . Hona hemen, bada, bere buruari inposaturiko
sentimendua lotzearen kanonaren ondoriozkoa den aldaketa formala, ene ustez .
23 1