Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Eder" eta "maite" izenondoak gerora bereziki aipatuko ditugun lexematzat hartu behar dira .
Sarritan erabiltzen ditu Lizardik izen eta kontzeptu abstraktu gisa, hots, "edertasun" eta "maitasun"
ordez, eta 1 .1 .3 puntuan aipatuko dugunez, euskaraz hitz abstraktuak sortzerakoan atzizki eratorle eta
mugatzailerik gabe hartzen duten balore semantiko "orokorra" dute "eder" eta "maite"k hitz-elkartu
hauetan ere .
F) Sintagma ihartuak
Zenbaitetan, laburturiko hitz-elkartuan bildu nahi izan dena sintagma bat izan beharrean, esaldi
oso bat da, hiru osagai elkartuz egina :
berriz-jaio-poza (GM 33, 209)
ezin-Itzal-Argiruntz (BMD 33, 121)
azken-arbazta-begiez (BL 41, 143)
Yainko-muño-gaiñetara (OC 70, 171)
poz-oiñaze-kateak (BMD 99, 127)
maitasun-edermen-zitu (EB 33, 177)
inguma-atsegintoki (SL 26, 149)
Udalen-sortoge (OG 63, 169)
Hiru osagarriz osaturiko hitz-elkartu hauetan sarritan imagina bakar batean bildurik ikus daiteke,
izen bakar batean bilbaturik, olerkian zehar edo aurreko olerkiren batean garaturiko metafora.
Esate baterako, bere soiltasunean harturik "ezin-Itzal Argiruntz" delakoa jakin genezake zer den,
Yainkoaren metafora errekurrentea bait da argia Lizardiren olerkietan . Hil-ondoko munduaren
metafora "goi-muñoak" (BMD 56, 123) den era berean .
Ikus goiko zerrenda honetan "Yainko-muño-gañetara" delakoa . Hirurak ere eufemismoz aipatu
nahi ez den edo aipatua izateko handiegia denaren zeharkako alusiotzat har genitzake . Eta egoki
dirudi heriotzaren gaia darabilen Biotzean min dut olerkian dauden beste alusio eufemistiko askoren
arrean kokatzen bait dira :"enarak etorri-garaiez aldegiña ", "unte urdin igesak", "Uri ixil bat", "Egun
Aundirarte" . . .
Zerrendako azken bi adibideak, "inguma-atsegintoki" (SL 26, 149) eta "Udalen-sortoge" (OG
63, 169) Sagar-Lore olerkian garaturiko metaforen laburtzapena dira, eta beste zenbait kasutan ere
suma daitekeen konstante bati erantzuten diote : Lizardik olerkietan erabiliriko metaforak iraunkor
bilakatzen ditu . Olerkietako batean garatu egingo du, bestean berriz haren oihartzuna erabiliko du
epiteto gisa, kasu honetan sagarrondoari loturiko irudi errekurrente gisa, irudi finkoaz baliatuz . Hitzelkartuok
metaforizazio irudi-karakterizaketa azkarra egiteko aukera eskaintzen diote, lehenik
garaturikoaren oihartzuna oroitaraziz .
2 .1 .2 . Eratorketa
2.1.2.0. Sarrera
Morfologiaren arlo honetan hitz-eratorketaren alorrera joko dugu orain. Laburki eta bidenabar
baizik ez dugu egingo, hizkuntzaren eta literaturaren historian leku berezia izan baitu Lizardik
Orixerekin batean baliapide morfologiko honen erabilera oparo bezain arrakastatsua dela medio .
Horregatik guk lan honetan ematen diogun beste ezaugarrien arteko garrantzi erlatiboaren arabera
bakarrik aztertu arren, morfologia aldetiko azterketa sakonagoa merezi duelakoan gaude .
246