Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Orokorki esan liteke errimarako erabili izan duenean bakarrik izan direla aztertuak Lizardiren
sintagma mugagabeak . Izan ere, mugatzailearen amaiera beti berdinaren itxurazko erraztasuna
baztertu eta amaiera berri eta ustegabekoak aurkitzeko aukerari heltzen bait dio Lizardik .
Hain zuzen ere, eta alderdi metriko eta fonikoak aztertzeko Lizardirekin alderatu ditugun beste
bi olerkariren praktikak, hots, Arrese-Beitia eta Jautarkolenak ikusi ondoren, bilakaera nabaria
sumatzen dela esan behar da.
Arrese-Beitia eta Jautarkolen olerkietan deklinabide atzizkiez osaturiko errimak dira ugarienak,
eta Lizardirenetan aldiz, deklinabide atzizkiek osatzen dituzten errimak beste guztien artean gutxi
gora-behera erdira besterik ez dira iristen, metrikari buruzko azterketa egin dugunean azaldu
dugunez.
Orixeren seigarren arauak bideratzen ditu, bestalde, Lizardiren olerkietako sintagma mugagabe
aipatuenetako batzuk :
"Zerbait nortzen dugularik (cuando personificamos cosas) : Eder eta On aide dira : La Belleza y la
Bondad, o lo bueno y lo bello tienen relación entre sí. Ortaz tasun isiltzea da . Sarri zakarki erabiltzen
ditugu atze-izkiak, isildu genezazkean" 138 .
Beraz, Lizardiren Naturaren mitologia sail osoaren nortze prozesu linguistikoa bideratzen duen
araua dugu hernen Orixek azaldurik. Nortze edo pertsonifikatze betebeharretarako, Lizardik
mugagabean ezartzen ditu zenbait izen sintagma, eta izen propioak balira bezala, hizki larriz idazten
du horien lehen hizkia :
"Itzal! Baso'ren ume jaukal . . ."
(BI 43, 159)
"zelaiek, orbelpean,
ametsetan Orrit'
(101 43-44, 201)
"Badut zalantza zein giro izaki
otzaren aala danentz ebaki ;
ikus ez baitut Udaberri. . ."
(SI, 13-15, 147)
"Anitz egunez, ez gera alaitu
lurtarrok. Goien sar egin baitu
Euri'k Eguzki giltzapean;"
(SL 1-3, 147)
Behin halako hitz bat nortu edo pertsonifikatuz gero, Lizardik mugagabetzat hartzen du eta
harekiko sintagma guztiak ere bizidun batekiko errejimen beraz deklinatzen ditu . Esate baterako,
pertsonaiarik erabilienetakoa duen "Eguzki/Iguzki" delakoari errege izena elkartzen dionean :
"Egonean daude zuaitzak ere . . .
Sagarrak eskuan ditu igaliak
Eguzki erregeri eskeiñiak:"
(BI 20-22, 157)
Orixek zazpigarren arautzat azaltzen duenak zerikusi handia du aurreko honekin, izan ere, izenen
zentzua orokortzeko erabiltzen diren mugagabeen araua jasotzen bait du bertan :
138 Ibidem, 15-16 . or.
260