Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

acercamiento a las formas poéticas narrativas, lo que de hecho, supone una crítica a la originalidad y
libertad de experimentación de los poetas" 110 .
Ene ustez, Aitzolek poesia hizkuntzaren arloan subjetibotasunak dakarren zailtasuna seinalatu nahi
du, batipat . Komunikazioaren arrakasta ziurtatzen duten zeinuaren adierazle eta adieraziaren arteko
harreman finkoa hausten dute olerkariek gero eta ausarkiago, eta poesiak mezua bidaltzeaz gain,
mezua bera adierazirik dagoen zeinuari garrantzi ematen dion komunikazio mota kodifikatu
gabekoan idazten dute . Bestalde, Lizardik kanon estetikotzat proposaturiko kontzeptismoak
irakurleari lana ikaragarri zailtzen diola azpimarratzen du batez ere, argudio soziolinguistikoez
baliatuz. Aitzolek euskaldungoaren hoztasuna eta olerkarien hizkuntzari atera nahi dioten urrutiko
dizdiraren arteko aldea nabarmenerazi nahi du, eta bere proiekturako distantziamendu hori
dramatikoa da .
2.3.4.3 . Lizardiren kanon estetikoa tradizio gabea
Argudio literarioetara itzuliz, Lizardiren kanona hark berak finkaturikoa eta asmaturikoa dela
azpimarratzen dute garaiko kritikoek, ez dela prezeptiba ezagun edo olerkari eskola baten
ondoriozko kanona .
Literatur hizkuntzaren autonomiak modernitatean garapen berezia izan du eta geroak frogatu du
Lizardi modernitatearen ateetan kokatu zela bere sena literarioari jarraituz . Kontzeptismoak
Gongoraren mendeurreneko belaunaldiarekin harremanetan jartzen du Lizardi, eta zaletasun literario
pertsonal horrek baduke zerikusirik hizkuntzaren elaborazioan izan zuen askatasunarekin : normarekiko
jokoan, irakurlearen sentimenduari ez ezik endeleguari eginiko deian, hitz joko, hiperbaton, ironia
eta bestelakoen bidez Lizardik nortasun handiko olerkigintza egin izanarekin .
Aldi berean, gogoko zuen kontzeptismo literario horrentzako euskararen nortasun linguistikoaren
"berezko trinkozaletasuna"ren oinarri teorikoak ere guztiz modu pertsonalean formulatu zituen . Hala
ere, garaiko idazleen artean lortu zuen itsasteko indarrean zerikusi handia izan bide zuen une horretan
arlo politiko eta kulturaletan egiten ari den euskal esentzien bilaketarekin . Euskal arima ¡doro eta
nabarmenerazteko ahalegina arlo guztietara hedaturik bait zegoen, eta Lizardik, hain zuzen ere,
bilaketa horren muinean kokatua zuen bere estetika .
Lizardik euskal hizkuntzari eta literatur estiloari berezko laburzaletasuna zegokiola "frogatzeak"
edo aldeztu izanak balore "aberkoia" eransten dio haren olerkigintzari . Horregatik zenbait kritiko
Lizardiren olerkigintzak euskal esentzien ikuspegia eskaini zuela esan du eta haren olerkiak herniaren
idiosinkrasia "balakatu" baizik ez duela egiten esateraino iritxi da 111 . Lizardiren kanon horren
eraiketaren euskarri diren irizpideak euskal esentziekiko kezkaren bidetik, hots, Pizkunde aroko
euskal kultura guztian nabaritzen den berberaren ildotik doaz. Lizardik euskal hizkuntzari duen
gaitasun espresibo guztia atera nahiz diharduelarik, euskal arimaren adierazpenaren bila dabil .
Pizkunde mogimenduaren alorrean hartu zuen posizioa literatura normal batean abangoardiazko
mogimenduei dagokiena zen, baina garaiko euskal kulturaren alorrean indar gehiena zutela erakutsi
zuten joerek marjinalitatera baztertu nahi izan bazuten ere, urtez urtez, Lizardiren abangoardiaren
norabideak eta bere "kanon" pertsonalak gero eta jarraigo .handiagoa izan zuen .
110
111
KORTAZAR, J . ; «La posición de Aitzol en los debates literarios de preguerra" in Aitzol en su tiempo, Sabino Arana
elkargoa, Bilbo, 1990, 56 . or.
Ikus Jon Kortazar in Teoría y práctica poética de Lauaxeta, Dcsdée de Brouwer, Bilbo, 1986, 11 . or.
126