Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

erakusgarririk hoberena "La moda del euskera" 121 izeneko artikulua da. Artikulu honetan hurrengo
urtean antolatu nahi duen "Aurren Egunerako" giroa berotzeko ekintza kanpaina baten egitasmoa
azaldu zuen : "una explosión de actividad" izango dena eragin nahi du .
Proposamen konkretoak egiten ditu : festa bera antolatu behar da, helduentzako alfabetzate
eskolak antolatu, herrietan apaizen eskutik haurrentzako dotrina eta irakurraldiak, egunkarietan
propaganda saio gogorra jo giroa berotzeko, pertsona nahiz komertzioetarako "insignia confesional"
delakoa, hots, euskaraz badakitela adierazten duen ikurrak erabaki eta banatu, probintzian zehar
Egunak edo Jai-egunak antolatu hiri nagusietan, urtero batean, antzerki muntaiak prestatu herriz-herri
ibiltzeko . . . Guzti hori berez badiren baina koordinakuntzarik gabe diharduten taldeak "Eusko
Elazkona", gero "Euskaltzaleak" izango zen erakundearen bidez jarri nahi ditu elkar-lanean .
Ezagunak zaizkigu proposamen hauetako gehienak, eta gauzatu ere gauzatu zirela, Lizardik dioen
moduan, "aprovechando el ambiente de serenidad política" .
1927an Euzkadi egunkarian argitaratu zituen euskararen aldeko ekintza kanpainaren barruko hamar
artikulu 122 . Lizardiren lehen artikuluak euskal eskola sortzeko premiaz ohartaraztera zuzendurik
daude :
1 .- "De acción vasca. Unificación de esfuerzos" in Euzkadi, 1927-10-9, 1-2 or .
2.- "De acción vasca . El euskera y el niño euskaldun" in Euzkadi, 1927-10-14, 1 . or .
3.- "De acción vasca" in Euzkadi, 1927-10-14, 1-2 or .
4 .- "Euskera aldezko asmoak dirala ta" in Euzkadi, 1927-10-18, 5 or .
5 .- "Insistiendo" in Euzkadi, 1927-10-21, 1 or .
6 .- "Euskera aldezko asmoak dirala ta" in Euzkadi, 1927-10-22, 1-2 or.
7.- "La escuela vasca de Tolosa" in Euzkadi, 1927-10-22, 1-2 or.
8.- "La moda del euskera" in Euzkadi, 1927-10-26, 1 or .
9.- "Parte de situación» in Euzkadi, 1927-11-1, 1 or .
10 .- "Euskeraren aidez" in Euzkadi, 1928-1-20, 5 or .
2.2.3.2. Bigarren epea: Idazleen epea
Lizardik funtsean Zumarragako bileran, 1928an helburutzat hartu diren egitasmoak gauzatzeari
ekin zion. Euskaltzaleak erakundearen arduradun hautatu zuten eta bere asmo kutunenetako bat
gauzatzeko aukera ikusten du . Zumarraga egin zen Euskaltzaleen bileran "Euskel-Idazle-Batza"
sortzeko proposamena luzatu zuen, eta idazleentzako egitura literarioa sortzeko egitasmoak aurkeztu .
Lizardirentzat Pizkunde mogimenduaren eragileen arrean lehen lerroa idazleek osatzen dure,
baina, bere ustez, idazleek irakurlego eskasa, harrera hotza izateaz gain, bestelako zailtasunak ere
badituzte . Azpiegitura literarioa falta dute : sariketa ugariak, argitaletxe merkeak, kritika literario
positiboa eta gidaritza, itzulpenak eta horiek egin ahal izateko gramatikak eta hiztegiak, ortografia
erabakiak finkatzeke ditu Euskaltzaindiak . . .
Horretaz gain, Lizardiren ustez, idazleak ez du garaiko gizartean behar adinako estimaziorik
aurkitzen : "Un héroe mal estimado" da 123 . Irakurlegoa hotza da, baina idazleak, animoak emango
121
122
LIZARDI, X. ; «La moda del euskera" in Euzkadi,1927-10-26, 1 . or. ; K-L 63-66 . or .
AITZOL; "El poeta Jose María de Agirre" in Yakintza, III ., 1933, 163-177 or . Aitzolek aipatzen dituen 10
artikuluak dira, Xabier Lizardiren Kazetari-lanak bilduman zortzi bakarrik argitaratu ziren .
"Entonces salió al campo de acción Jose María de Agirre usando, por primera vez, su seudónimo de Xabier de
Lizardi . El mes de octubre inició una campaña de prensa en euskera y en erdera, sobre acción euskerista, que
explanó en diez artículos" (166 . or.)
42