Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Nada digamos de la concisión que está bien patente en los ejemplos arriba aducidos y en general
en toda la obra poética de Arana Goiri" 169 .
Laburzaletasunaren teorizazioan, literatur zaletasun pertsonalak, garaiko literaturan bere ustez
"modan" zeuden joera literarioak eta hizkuntzaren nortasunari buruzko irizpideak bateginik, euskaraz
abangoardiazko literatura egiteko osatua duen kanon estetikoaren formulazioa egiten du "Rumbos
nuevos" deritzen 1931ko artikuluetan . Azpimarratu behar da, gainera, ez duela, eredu pertsonaltzat
soilik aurkezten, euskal lirikarentzako eredu edo kanon gisa baizik .
"Rumbos Nuevos" izeneko bigarren artikuluan utzi zuen adierazirik euskal hizkuntzaren berezko
trinkozaletasuna hizkuntzaren egiazko izpirituaren ezaugarri nagusi zela, eta lirikaren dentsitate
expresiboa ere, hots, kontzeptismo literarioa hizkuntzaren laburtzaletasunarekin bat egiten zuela .
"En cuanto al ropaje de sus conceptos poéticos -ya se lo indiqué en mi primer escrito- creo que
debe usted esforzarse en alcanzar cada vez una expresión más justa y más densamente vasca ; m e parece
evidente que si en algo ha de ser superior el verso lírico a la prosa no será por lo que todo verso tiene
inevitablemente de convencional, sino por lo que ayuda a extraer del lenguaje el máximo de sustancia
expresiva. (. . .) . . . y que, en un género u otro, el espíritu auténtico del idioma tiende a la densidad
expresiva en grado muy superior al romance, que tanto ha tenido que pesar sobre nosotros para hacernos
agradable lo redondeado y relamido" 170 .
Hain zuzen ere, Lauaxetari eginiko iruzkinaren bigarren zatian aurkitzen da a7aldurik hizkuntzaren
"corriente ubérrima" hori olerkariak aurkitu eta hari emanik aritu behar duela Lizardiren ustez .
Irizpide honen ondorio da Lauaxetaren olerkietako bati buruz, "no plenamente lograda en punto a
hilación sobria, ni a expresividad", beste bati buruz, "corta e incompleta de expresión ; como en
algunas otras la clave romance da cosa más ligada y comprensible que el original" esatea . Lizardik
garrantzi berezia ematen bait dio puntu honi, euskal lirikari berezko duen, funts-funtsezko duen
zerbaitetan hutsegitea dela iruditzen zaio .
Beraz, laburzaletasuna -hasieran euskal hizkuntzaren morfosintaxiaren berezitasun bat besterik ez
dena- euskal estetika bereziaren ardatza bilakatzearen azken arrazoia inguruko hizkuntzek euskal
idazleei erantsi dieten "lo redondeado y relamido" delakoaren gustua deserrotu eta euskal
hizkuntzaren benetako izpirituari dagokion literatura egitea da . Euskararen aintzinako eta berezko
eitea eta modernotasuna, modan dauden joera literarioak elkartzeko abadagunea suertatu zaie .
Baina euskal hizkuntza literario modernoak, gaztelaniaren eraginez, ezaugarri hori ahuldurik du;
esaldi luze bihurriak, erretorika ponperiatsua eta perifrasiak atseginago izatera eraman ditu idazleak
erromantzeen eraginak .
Horregatik, euskal estetika berezia, euskal izaerari eta euskal hizkuntzaren senari berari hobeki
atxekitzen .zaion estetika errekuperatzeko helburua du Lizardik. Horregatik, berak esaten ez badu ere,
garaikide eta aurreko belaunaldien estetikak eta mintzaira literarioak aide batera utzi zituen .
Zerbait berria asmatzeari ekiten dio tradizioaren ereduak aide batera utzirik . Horregatik jotzen
du euskal hizkuntzaren lantze literarioaren lekuko diren aintzinako idazleetara . Errefrau eta atsotitz
bildumak, Etxepare, Leizarraga, Axular . . . Euskal idazle klasikoen lanak ezagutzen ahalegindu zela
adierazten digute Lizardiren adiskide izaniko Orixe, Labaien, Markiegi eta Aitzol ; estetika eredu
kutsatu gabea, inguruko hizkuntzen eraginaren ondorio izango ez zenaren bila ziharduen .
Idazle zaharrengandik ikasirikoa ere ez zuen besterik gabe imitatzera jo, bere irizpidearen
arabera moldatu zuen, Aitzolek esan zuen moduan, erabat borobiltzeko astirik izan ez zuen "kanon"
berri bat sortu nahiz .
169
170
LIZARDI, X. ; "Sabino poeta" in Euzkadi, 1932-11-25, 1 . or.; K-L 346 . or .
LIZARDI, X. ; "Rumbos Nuevos" (II) in Euzkadi, 1931-12-30,1-3 . or.; K-L 359-360 . or.
148