Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

OHARRAK
Bertsioak:
Bakarra, Euzko Deya, 1918-1-1, 42 ., 8 . or. Lizardiren zenbait jarrera poetiko eta olerkiren iturria
seinatzen duelako jaso da edizio kritiko honetan .
Ohar tematikoak:
Ipuin honetan gai literario ezaguna erabiliz Lizardik hzkuntzaren garbizaletasunaren alorrean
hartu duen jarrera azaltzen du.
Jauregia eta bertan gorderik dagoen altxorraren gaia da . Literaturan gizakia bere jatorri eta
helburuarekin lotzen duen espazioa da. Ipui eta alegi folklorikoetako errege zaharraren jauregiak
ganbara sekretuak izan ohi ditu, inkonszientearen sinbolo gisa, eta hauetan altxorran egon ohi dira
ostendurik, egia izpiritualen sinbolotzat .
Gaia :
Lizardik euskararen garbizaletasunaren aldeko alegatoa, aintzinako hitzen bila dabilen
jakitunarengan mamitzen du. Jakintsuak ere jauregi zaharraren altxorra aurkitzen du "oyan bakartsu
eta lekaro idor-ziar", gai-andela, "depósito, tesoro" edo altxorra osatu arte .
Lizardik erabiliriko osagarriak ipuin folklorikoetatik hartuak dira, desertuan zehar egiten duen
aldiak purifikazio edo garbiketa egiteko lekutzat aipatu ohi bait da .
Aldakeri ipuian bezala, Lizardik Jauregi zarraren honetan ere paralelotasuna bilatzen du,
oihartzuna, parekotasuna, edo irudia, han txoriaren heriotza udazkeneko hostoen erorketarekin
parekatu du, txoriaren kolore, kantu eta itxura txori berriarenarekin parekatu duen moduan .
Ipuin honetan ere, bi protagonisten aktibitatea, eraikitzailea da, jauregi bat berreraiki nahiean
dabiltza, baina jokabide ezberdina dute bat berrizalea da, atzerriko harria eta zahar itxurak ezabatu
nahirik dabil, bigarren jakitunak aldiz, hizkuntza berreraiki nahirik dabil, eta horretarako gai
zaharren bila dabil, aberrian eraginik dabil, eta haren aztarnak bilatuz zaharren ahotan eta liburu
zaharretan azkenean iristen da bere elejauregiraino heldu zen, altxorra han zegoen, egonaren egonez,
goroldioak jana, eta gai horrezaz ele-jauregiya berriragi men .
Hizkuntzaren balore galduen bila ibili da jakituna baina bere kideak "atzerri- arrobitik ornitzen
ziran aspalditxozgeroz" beraz maileguak dira prestamoak dira hemen aipatzen dituenak. Jakitunaren
bilaketa lan hori, eta bilatzen duena "ele-jauregia" eraikitzeko gaia da .
Lizardiren beste poema bat, Sabino Aranari eskeiniriko Gure mintzo delakoa ere gai honekin lot
daiteke . Bilaketan diharduena poeta bera da, bere baitan bilaka dabil "zurubi biurrez poliki
ninyoan ./ Guri argi ematearren/ itzaliarena, eskuan nenkarren . . ./ Orra noizpait ere beeraifio el/ ta
leotza arki dut ondoaren sabel ;/ ta leotzean, il-iduri/ gizalaba eder odol-gabez zuri ./ Ipuin zaarrak,
atozte gogora!/ Atome erregingai begizkoak zora!/ Bazterrean ikus nerea,/ ene ta ene asaben oarrezak
botea . . ./ eta azken ahapaldian, "Ene leozpetu yare-berri/ eusko orok zaitzagu miñen eztigarri/ ta
besteren gogo-menbetik/ yare-gagizu usu, geurea gaiturik! / .
Narrazioan jakituna da bila dabilena eta erotzat jotzen dure, poeman protagonista poeta bera da,
gaztelu bateko, bere
aurkezten du . . .
barne-muinetako ako leotza batera jeitsi eta han il-iduri dagoen neskatxa bat
Harremanik badute bi testu hauek, jauregiaren irudiaren barruan gordea dagoen altxorra edo
leozpekoa balore espirituaren sinbolo dira, baina narrazioan euskal gizarte osoari dagozkion baloreak
dira, eta gutxi edo gehiago Sabino Aranaren hizkuntza eta aberriarekiko salbamenduaz dihardute
4 8 7