Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Beraz, proposatzen ari den bide horrek bi helburu bete ditzakeelakoan dago Aitzol eta horregatik
egiten die proposamena orduko literaturgile nagusienei, tradizio horren berezko balio
estetikoengatik eta irakurlegoarentzako dituen erraztasunengatik .
D.- Aitzolen joera berriaren eragina idazleetan .
Puntu honetara heldurik, eta Aitzolen proposamen honek nolako arrakasta izan zuen
aztertzerakoan, Lauaxetak 1935ean argitaratu zuen "Arrats-Beran" liburuan dauden herri kutsuko
olerkiak aipa daitezke, ene ustez.
Behin baino gehiagotan aipatu izan da liburu horretan Federiko Garcia Lorcaren Romancero
Gitano (1928) eta Poema del cante fondo (1931) liburuen irakurketa eta eraginatzat jotzen den horri ez
ote zaion elkartu behar Aitzolen proposamen honi emandako erantzuna, hau da euskal literaturaren
gai, iruditeria eta teknika bereziak berreskuratzeko ahaleginaren eragina .
Nire ustez, susmoaren arlotik ez gintezke aurrerago joan Lauaxetaren olerkigintzan Aitzolen
proposamenak izaniko eraginari buruz dihardugunean . Bakar bakarrik esan dezakegu bere lehen
liburuan ez zuela honen tankerako olerkirik, eta dagoeneko Lorcaren obra ezagutzeko aukera izana
zuela, 1931ean argitaratu bait zuen Bide barrijak, eta Romancero gitano 1928koa bait da.
Bigarren honetan aldiz, Lorcaren arrastoak ukaezinak dira, euskal literaturan, ez ikasian ez
herrikoian, ohizkoak izan ez diren irudiak eta teknikak nabari bait dira . Euskal jatorriko herri
olerkigintzaren eraginari buruz zerbait zehatzagorik jakiteko asmotan Jon Kortazarren Teoría y
práctica poética de Lauaxeta tesi doktoralera jo beharra dago :
"Se ha venido repitiendo con cierta frecuencia que la aportación de la lírica popular en Arrats-
Beran tenía dos fuentes o bien era una influencia de Aitzol, a partir de lo que hemos dado en llamar
giro hacia la poesía popular en 1934, o bien, partía tras el conocimiento del Romancero Gitano 249 .
Iturriak argitzen ez dituen Kortazarren aipamen honetan argudio hau arruntki erabilitzat ematen
da. Jakina, Romancero Gitanoari buruzko aipamenak ez dira falta izan Lauaxetaren bigarren liburuari
buruzko iruzkinetan . Aitzolen 1933ko proposamen honekiko harremanei buruz, aldiz, ez dut uste
aipamenak ugariak direnik 250 .
Jon Kortazarrek esaten du Aitzolek herri olerkigintzaren ezaugarriak suztatzeko harturiko joera
aldaketa hau 1934koa dela, nik neuk ere 1983ko "Aitzolen proiektu kulturala" izeneko lehen saioan
1934ean kokatu nuen iritzi aldaketa ; arestian esana dugunez, ordea, joera berri honen mugarria,
aurreragokoa da, 1933raino atzeratu beharra dugu, gutxienez .
"Eusko Olertikera berezia"ri buruz 1933ean argitaraturiko artikulu sakonaren argitalpenean
konkretatu zuen Aitzolek euskal estetikari buruzko ikuskera, eta ordudanik jarra¡ litezke bere
249
250
KORTAZAR, J . ; Teoría y práctica poética de Lauaxeta, Desclée de Brouwer, Bilbo, 1986, 90-91 . or.
Ustez ausarkeria handia zelakoan, aurreratu nuen proposamen hau 1983an argitaratu nuen "Aitzolen proiektu
kulturalaz" deituriko artikuluan, eta ausarkeria bati dagokion zuhurtasun osoaz . (OTAEGI, L . "Aitzolen
proiektu kulturalaz "in Jakin, Aranzazu-Oinati, 1983, 18-27 . or.) Aitzolen proposamen honen arrakastari eta
eragin sakonari buruzko gaia guztiz aztertzeke dago, ene ustez. Kortazarrek Lizardiren joera aldaketaren ziotzat
aipatzen dituen urrutiko eragileak, aldiz, ez zaizkit neuri behintzat, Aitzolen eragina bezain garrantzitsu
iruditzen . Izan ere, Kortazarrek Lauaxetak bigarren liburuan agertzen duen herri literaturaren eraginaren
iturriak aipatzerakoan biak posibletzat aipatzen dituen arren, hau da, Aitzolen asmoena nahiz Lorcarena,
Lauaxetaren beraren zaletasunak ere bide horretatik jotzen zuela frogatzearen hirugarren bidea irckitzen bait du .
Aitzolen eraginaren indarra onarturik ere, Kortazarrek ez du eragin bakar eta erabakigarritzat ematen . Egokia
da, hala izatea, ez bait zen Lauaxeta berrizaleen polemikaren bi ataletan 1932 hasierakoa eta Aitzolen "Antzinako
oituren piztutzea"ren ondoriozkoetan Aitzolen jokamoldeekin erabat ados etorri, eta horregatik Maiatzeko
autorkuntza deritzan olerkiari erantsiriko oharrak polemika bietan izan zuen jarrera umoretsua eta
zirikatzailearen lekuko bait da.
78