Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Goiza laiñotan jaio
zan noizbait . Leioan
apar zuri motela
itsatsi zegoan"
(EP 8-12, 315)
"Nireganuntz eme zenuen gogoa
zerk arinduz ta nork emanez egoa
dioakit iges, ta aidean esegi
dakust, txori lillurarazia iduri ?"
(AG 9-12, 305)
Nolanahi ere den, eta orain arte Lizardiren egitura sintaktiko bitxiek euskal idazle zaharretan,
errefrauetan eta abarretan oinarri sendoak zituztela ikusirik, guztiz bidezkoa da hiru adibide hauen
egituraren eredua ere aintzinako euskararen esparruan aurkitua zuela uste izatea .
Nolanahi ere, haietan oinarriturikoa izan arren, gogo estetikoak, arkaismo honen formak
erakarririk bereganatu zituela pentsa liteke, jatorrizko funtzioa, hots, "itzuli, itsatsi eta esegi"
aditzen aspektua ohiturazkoa bilakatzeak ez bait dirudi Lizardik bilatu duena, -ta edo -rik atzizkiez
izango zuten balore modala atzizkirik gabe adierazteko modu laburra izatea baizik .
2 .4 . SINTAXIA
2.4 .0 . Sarrera
Lizardiren olerkien zailtasuna eta iluntasunari buruzko iritzia ematean kritikoek sarritan aipatu
izan dituzten puntuak honako hauek izan dira: mugatzaile kentzea, aditz infinitibo eta partizipioa ez
bereiztea eta aditzaren elipsia .
Hiru puntu hauez gain, Lizardiren trinkozaletasunaz erehitzegin izan da, gehienetan haren
olerkietan hautaturiko ahapaldiak frogatzat aurkeztuz, baina trinkozaletasun hori nola gauzatzen den
zehazten ahalegindu gabe .
Sintaxiari eskainiriko atal honetan ezaguna eta sarri aipatua izan den aditz elipsiaz gain,
Lizardiren olerkigintzaren ulerpena zaila egiten duten zenbait ezaugarri sintaktiko aipatuaz bat,
trinkozaletasun horrek erakusten duen joera kontzeptistari buruzko zehaztasun gehiago emateko
mailara iritxi nahi dugu, alegia, ideia poetikoen alorrean aipaturiko zenbait punturekin erkatzeko
egoeran jarriko gaituen gunera .
Horregatik, Lizardiren idazlan poetikoen azterketa sintaktiko hau orokorra izan beharrean,
bereziki haren joskera zaildu egiten duten egituren azterketara bideratuko dugu .
Sarrera moduko deskripzio bat egitez gero, esan beharko da Lizardiren joskerak bi ezaugarri
nabarmen dituela, aide batetik, esaldi nagusiak ebaki eta motz jalkitzeko zaletasuna nabari zaio,
menpeko esaldiak elkarren gainka pilatzeari uko egiten diolarik ; bigarren ezaugarria berriz, esaldi
287