Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Irudimena uan giarra, yoria,
baiñan, ega-baldar baitabil txoria
lurrera-bearka zauri doanean"
(Ag 15-17, 113)
Azkueren hiztegian "zauri" hitzaren adierak arakatuz gero, azkar aurkitzen da Lizardiren iturri
izan bide zena, hots, "zauri" hitza aditza ere izan zitekela bermatzen zion idazlearen eredua :
Detxepare .
"Zauri. 2 . (BN, S) indet .de zauritu . Zure irudi ederrak gaizkiago zauri nizi ezi dardo zorrotzak
(Etx . 41-24) 176.
Lizardik honela erabili zuen :
"Itzuli zetozen aapaldiak ;
Itzuli zetozen nere uso txuriak
Aberriarentzat damesgun
legor gizenetik, yai-ostoa lagun . . ."
(CM 45-49, 211)
"Itzuli zetozen" egitura hau ere eroan/eraman edo joan bezala, Lizardiren adibide honetan
"etorri" aditzarekin darabilen egitura sintaktikoak ere "ohiturazko aspektu ez-burutua" adierazteko
eratako bat da .
Azkuek bere hiztegian azaltzen du aurrean dugun adibide honen oso antzeko egitura. "Itzuli"
hitzari buruz diharduelarik aipatzen du beste zenbaitetan bezala Lizardiren iturri izan bide zen
Oihenarten "Atsotitzak" edo "Proverbes" delakotik harturiko eredua :
«Itzuli . 6(AN, B-zig, BN-aezk-am-gar-s,L) regresar, volver "Sor-lekura itzuli doa" suele volver
al lugar de nacimiento" 177 .
Azkuek aipatzen duen erran zaharra osorik harturik hauxe dugu : "Burla gaxtoa bere sorlekura
itzuli doa" (Oih . Proverbes 565) eta aurrekoetan bezala aditzaren aspektua ez-burutua eta ohiturazkoa
dela adierazteko eratako bat da .
Lizardiren adibideak ikusirik eztabaidagarri da egitura hauek beren balore arkaikoan, hots,
ohiturazko aspektua adierazteko hartu ote zituen, hala sujerenteak iruditzen zitzaizkiolako bakarrik,
estetikazaletasunez soilik bereganatu zituen .
Gerora ikusiko dugu beste zenbait kasutan, arkaismoen erabileran ez zela Lizardi guztiz zehatz
ibili .
2.3.3 .2. `Egon" eta `ikusi" aditzez osaturiko zenbaitAditz Multzo
Ondoren aipatuko diren hiru adibide hauetan, antzerako egiturak osaturik ikusten dira, "egon" eta
"ikusi" aditzez . Partizipioaren aspektuak burutua behar du izan, zentzuari ohartzen bagatzaizkio,
beraz, ez gaude aurreko kasuen antzerakoen aurrean, itxuraz molde bera erabiliz eginikoak izan arren .
Ulergarriak egiten diren erabilpenak dira, eta "itzuli ", "itsatsi" eta "esegi" partizipioek atzizki
modalen bat falta dutela antzeman besterik ez daiteke egin . Lizardik bere gisa estrapolaturiko
egitura ote den ala benetan, hau ere litekeena da, berak ezagutu zuen aintzinako egituraren bat erabili
zuen eredutzat.
"Arru beera Itzuli nago"
(OG 27,167)
176 AZKUE, RM .; Diccionario marcoEspaño4Francft, II, 421 . or.
ln Ibidem I, 445 . or.
286