Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Lizardik 1927-1930 epean Euskaltzaleak erakundeari eman dizkion hiru norabide nagusi hauetan
aldaketa nabaria sumatu zuen bigarrenari dagokionez erakundearen zuzendaritza Aitzolen eskuetara
igaro zenean .
Literaturaren autonomiari eta gizarte betebeharrei buruzko irizpideak, euskal literaturaren
"normaltasuna"ri buruzko irizpideak dira aldatuko direnak efikazia edo eraginkortasunaren izenean .
Eta hauxe izango da hain zuzen ere 1930-36ko eztabaida literarioen oinarrian kokatzen den arazoa eta
"Aitzolen belaunaldia" izeneko kapituluan azalduko duguna .
2 .3 . EUSKARAREN NORMALIZAZIO BEHARRAREN KONTZIENTZIA LARRIA
2 .3 .1 . Hizkuntzaren kontzepzio orokorra
Lizardiren euskarari buruzko kontzepzioa olerkigintzan moldatu zituen zenbait sinboloren
aldetik ez ezik, interesgarri zaigu, bere horretan ere, kazetari-lanetan isladaturiko ikuspegia
modernotasun handikoa delako, eta garaikoen artean bereziki nabarmentzen delako bere zorroztasun
eta zolitasunagatik, baina baita hizkuntza literarioaren moldaketan hartu zuen ikuspuntua esplikatzen
duelako .
Euskarak balore bikoitza du Lizardiren kontzepzio orokorrean eta biak elkarren osagarri dira :
aide batetik, hizkuntza bat, pertsonek elkarren artean komunikatzeko erabiltzen duten mintzabide bat
da, hau da, funtsean eta garaian ohizkoak ziren ideologizatze eta idealizatzeen aldean, Lizardirena
ikuspegi erradikalagoa da, hizkuntzaren egoeraren kontzientzia larriak eraginikoa eta
erromantizismorik gabea .
Bestetik, Lizardirentzat euskara beste edozein mintzabide bezalakoxea izateaz gain, askoz
gehiago ere bada: euskal aintzinatearekin, gure historia eta herriaren aurreko belaunaldiekin elkartzen
gaituen katea:
"Asabaen gogoaz elkartzen gaituen urrezko kate zaarra etzazute arren, ( . . .), esku laztankor oiekin
betirako eten eta apurtu" 144
Lizardik Arrasateko hitzaldian emakumeei zuzenduriko hitz hauek itz-lauz adierazten dure bere
poetikan, eta baita bere olerkietan agertzen den euskarari eratxekitzen dion balio nagusi hau .
Lizardirentzat euskara mintzabide bat da, baina baita gure herriaren ondarearen hari nagusia ere, gure
arbasoekin lotzen gaituen "lokarri zaarra" 145 .
Lehen atal honetan aide batera utziko dugu euskal hizkuntzaz, literatur mintzaira gisa, Lizardiren
ikuspuntutik harturik duen ikuspegia. Alderdi soziolinguistikoaren eta linguistikoaren esparrua, hots,
normalizazioaren arazoa da atal honen lan-barrutia.
Garaiko kontzepziorik ohizkoenetan apologisten eraginak indar handia du, eta XIX. mendetik
datozen hizkuntzari buruzko hainbat ideologizazioren zamapean aurkitzen da euskara.
144
145
"Argi dakuskegunez, tokiaren uts gera euskel-idazleok . Gutxi giñalakoan, amaika negarrek erten digu : baña, egia,
gure ingien zabalerako geiegi gera, ezpaitegu non idatzi .
Gertari oni begi-eman bear zaio lenbait-len . Eztegu euskel-idazlea bakantzera jo bear, ugalaraztera baizik .
Bestela, zertarako litzake atzeko amabost-ogei urteotan egindako lan etengabea ? . . . Orixe nai ez genduan, bada ? . . .
Euskel-idazlea ugaldu-eske cz geniardun? . . . Bai, ta zuzenki : ortik bailetorke euskera beñere senda al-izatea" .
LIZARDI, X . ; "Baratza azi bearra" in Euzkadi, 1929-3-13, 5 or. ; K-L 210. or .
LIZARDI, X. ; «Arrasateko irzaldia", Euskaltzalkak, 1930-7-30, in Itz-Lauz (2 . arg.) 129-136 . or. ; K-L 270-275 . or.
LIZARDI, X. ; Asaba zaarren baratza in Olerkiak, Erein, Donostia, 1987, 185-197 . or .
47