Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Baina beste gainerakoetan helburu estetiko hutsak, "belarriari atseginago" zaion eran
moldatzearren eginiko leku aldaketak edo hiperbatona direla esango nuke .
Esate baterako, eta azkenik aipatuko dugun adibide honetan ikus daitekeenez, esaldiari eraginiko
ordena aldaketa "printzadura" izenez deitzen den errekurtsu literarioaren zerbitzuan dago :
LL) "Ezin oar txoroak zerk elkarrengana
darakartzien . Baiña, nerez dakidana :
zorion uts geroak letsiken unerik
aien aldi laburrak eztizu besterik"
(MB 5-9, 279)
Azken adibide honetan ikus daitekeen "besterik" eta "unerik" printzatzeko joko bera suma
daiteke beste bi kasutan ere, gutxienez . Idazle zaharretan "printzadura" deituraz ezagutzen den
hiperbaton mota da sintagma bateko osagarriak banatu eta bertso banaren bukaeran kokatzen dituen
egitura, hain zuzen ere .
S ako- EtebéciirenManual Devocionezcoa delakoan aurkitzen daiteke sarritan idazle
barrokoetan ezaguna den hiperbaton mota hau . Aipaturiko liburu horretxen lehen orrialdean jadanik
agertzen da honen gisako bat :
"Hartaracotz ingura çac señalea erhian
Bethi hautçaz orhoitçeco, biçi aiçen guztian
Eta pintaçac beguien aitçiñean enea,
Athal gain eta parera churietan leguea"
Honelako beste printzadura kasu bat aurki genezake Gure Mintzon, maila berekotzat jo ez
bagenitzake ere, badirudi eskema horri erantzuten diotela :
M) "Bezat onets aren izena,
Aberriz ta mintzoz gu yantziarena"
(GM 11-12,207)
2.4.4.2. /Izen + AdjetiboJ erako Izen Multzoaren ohizko barne-lotura haustea
A) "inguma bi xurizta"
(MB 3, 279)
Adibide honetako ordena aldaketak kolorearen efektoa areagotzea du helburutzat, ene ustez,
Otartxo Utsa poeman "lore bat gorria/ mardul, eze, beti" (OU 49) bezala. Sintagmaren amaiera
dirudien zenbatzailearen ostean dator adjetiboa, jadanik espero ez denean, sintagmaren esanahia
jasorik denean, isilaldiaren ondoren zertzelada berri bat ekartzera dator : "xurizta" edo "gorria " .
B) "Eguzkiak oraikn adatsa dunean"
(MB 1, 279)
Maitale berriak olerkiaren lehen bertsoa den esaldi honetan ageri da izenondoari Lizardik
eraginiko leku-aldaketarik dotoreenetako bat, superlatiboa aurreratuz Lizardik kolorearen efektoari
lehen planoa ematea lortzen du, metaforaz eguzkiaren izpiak adatsaz identifikatzen dituelarik .
Metafora honetan bertan ere, translazioa gertatu dela dirudi, Neskatx urdin yantzian ere Eguzkiak
ilediarekin egiten bait du efektua , neskatxaren, Udaberriaren iledia da, ordea kasu hartan :
"Arbazta igarrarena
bezin su zolia
306