Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

"Nere neurtitzok orren
lo-erazle bizkorrak
unte ez nun ziranik!
(Oi 106-109, 29 or)
Beraz, Lizardiren olerkietan gertatzen diren zangalatrauen ondoriozko egitura sintaktikoren
haustura nabarmenenak aztertu ondoren, esan daiteke, ugaritasunari dagokionez, Jautarkolekin
alderatzekoa ez dela, alegia Jautarkolenak zangalatrau direla onartuz gero ; baina, ugaritasuna baino
gehiago zangalatrauen ausardiari eta zangalatrauak puntua ematen den bertsoa eta hurrengoaren artean
ere egin ahal izateko lizentziari erreparatuz gero, Lizardik aurrerago jotzen duela esan behar da .
Geldiune metrikoaren eta geldiune sintaktikoaren arteko bat ez etortzeak edo zangalatrauak sortzen
duen "ezusteko erritmikoaz" baliatzen da mogimendu efektua lortzeko .
Hona hemen zenbait adibide eredugarri :
"Txuriaz naasi, pipil gurien,
ler-gabe-lore zabal-zorien
gorrixka, nabari duk sarri,
odol-tantoak antzo . . . Begira :
erditze-baten azatarnak dira :
Bizi-erditze zoragarri!"
(SL 55-60, 151 or)
Urte Giroak deituriko lau olerkiak dira zangalatrau adibide ugarienak eskaintzen dizkigutenak,
horiez kanpo berriz, Eusko Bidaztiarena olerkian ere badira zenbait zangalatrau aipagarri :
Eta olerki horretan bertan :
"Ta ala yaunaren gogo baledi
nik gogo dudan bezin gartsuki
euskotar azal ta mami,
gure erriaren olerki
garaia, norbaitek lenbait-len begi!"
(EB 13-17, 177 or)
"Ez adi beldur nere Maiteder :
baserriz landa nai aunat agerarazi,
bazterrik-bazter,
arroki ; ezpaitun ezer
lurbiran ederrik i bezain eder!"
(EB 25-29, 177 or)
Olerki honetan hain zuzen ere, zangalatraua, errima ugariagoa eta harrigarriagoa egiteko
baliapide bilakatzen du, erritmoa hautsi eta hurrengo bertsoan jarraitzearen ezusteko erritmikoaz
gain, errima bitxi eta ohi gabekoen berritasuna eransten diolarik .
Parisko txolarre olerkian ere baliatzen da zangalatrauak eskeintzen dizkion aukera erritmikoez eta
homofoniak sortzeko aukerez :
"Farol itzali baten
txapel-gallurrera
etorri aiz txutxen
apur ostu bat yaten :
batetik bestera,
txapclaren muturrak arin dituk gaintzen .
20 4