Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

256
257
258
ofrece ayuda . . . ¿Cómo vamos a pensar en editar un diario? ¿Cómo podríamos recoger medio millón
de pesetas" 256 .
Aitzolek Belgikan dagoen Zaitegiri egiten dizkion aipamen zehatz hauek argitzen dute Orixe
eta Lizardiren ahaleginen fruitu ziren Euskaldunak poema eta egunkariaren proiektuaren inguruko
atzerapena eta isiltasuna .
Ez zen Aitzolen nahimena arazoaren istilua, antza denez, Euskaltzaleak erakundeak zuen
dirubideketa egoera zaila baizik .
Bigarrenak konponbide zaila bazuen, legenengoak irakurzaletasunarenak, irakurlegoa sortzearenak
irtenbideren bat izan zezakeelako ustean abiatu zen Aitzol bere proiektuaren hirugarren urratserantz :
bertsolaritza suztatzearen biderantz, alegia .
Aitzolek olerkari eta idazleek Pizkunde aro honetan sortu duten euskararen ereduari buruz duen
iritzi negargarri horrek ez ezik, erakundeek, eta are garaiko euskaldunen jarrera nagi eta ezaxolazkoak
kezkatzen zuen Aitzol .
1934 . urtearen literatur balantzea egiterakoan, nabaritzen duen desorekarik handiena zera da,
Euskal Herrian irakiten dagoen giro politiko eta sozialaren aldean, hizkuntzak eta honen literaturaren
bilakaerak duen bizitza geldoa da . Desoreka horrek euskal kulturaren bizi iraupena eta "sasoiari"
buruzko kezka larria sortzen dio :
"La pasión y el ardor políticos palidecen o se exacerban ; los conflictos sociales recrudecen o
amenguan, sin reflejar muchas veces el estado íntimo, las ansias secretas del auténtico espíritu racial,
siempre, y desde luego, con ser ellos más elocuentes que el progreso material y la prosperidad
económica. El síntoma que no engaña en la existencia de un pueblo es el estado de lozanía o
decadencia de su lengua vernácula y el raquitismo o progreso de su literatura nacional . [ ] Juzgue el
lector si la actividad euskeldun corre pareja con el ardor político, electoral y social que hoy el País
Vasco experimenta . Y vea si a él alcanza algún tanto de responsabilidad en esta tan patente postración
de nuestro idioma" 257 .
Aitzolek bere iritzi eta gogo-egoera adierazi zuen artikulu honetan, ez zuen parekotasunik ikusten
giroan nabaritzen zen hauteskunde sukar, gizarte eta politikaren aldetiko bizitasunaren eta literaturak
eta hizkuntzak berak bizi zuten giro baztertuaren artean . Kezkagarri zitzaion eta irakurlegoa ere
hortaz kontura arazi nahi izan zuen, artikulu gogor honen bidez .
Aitzolek argitaraturiko artikulu bereziki garrantzitsu honen erantzun gisa, hau da, irakurlego
murritza izatearen arazoari heldu zioten zenbait artikulistek . Adibide gisa, "Gurbindo" ezizena
erabiltzen zuen idazleak "Los males del idioma" 258 artikuluan benetako arazoari buruzko zehaztasun
gehiago aurkeztu zituen .
Liburuak merkeak direla eta haien kalitate maila ona dela onarturik, irakurleen mukertasunaren
arrazoiaren bila abiatu zelarik, irakurlegoaren kultura mallaren apaltasunean kokatu zuen gakoa :
"Si pues ni por falta de interés por parte de los autores, ni por lo costoso de su adquisición cabe
explicar el retraimiento de los lectores euskaldunes, ¿cómo no ha de preocupar el tan corto número de
lectores de las obras euskéricas?¿Es acaso que no interesan los temas de estos libros, por ejemplo? No
sostendremos que el contenido de algunos de ellos, por ejemplo Itz Lauz y Umezurtz Olerkiak son de
franco sabor popular, pero de todas formas entre los estudiosos renacentistas, ¿no cabe el que pueda
arbitrarse arriba de trescientos compradores? . Esto revelaría un índice cultural pobrísimo. ¿Dónde
Aitzolek Zaitegiri gutuna (1935-3-15) in UGALDE, M . ; "Biografía de Aitzol" in AITZOL; Idazlan Guztiak, I,
65. or.
ATTZOL; "Balance literario euskeldun de 1934" in Euzkadt 1935-1-6 ; Id"ian Guztiak, V, 141-142. or .
AGERRE, J ., "GURBINDO"; «Los males del idioma" in El Día, 1935-1-1, 1 . or.
81