Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

aserritar eskolagabearen hizkera hartu ohi dugu sarritan ispilu bezala, eta neurri horrekin neurtu nahi
izaten dugu euskera idatzia" 185 .
Sintaxiari dagokionez, Morfosintaxian bezala, estilizazio poetikoaren bide beretik ihardun zuen
Lizardik, baina oraingoan ongi zedarriturik dagoen bide kontzeptistari jarraitzen zaiolarik :
laburtasuna ez ezik, Lizardik literaturaren historian estetika kontzeptistari loturik doazen hiperbatona
bezalako zenbait ezaugarri sintaktiko ere badarabiltza .
Lizardiren idazlanei buruzko azterketa guztiek aipatu dute haren sintaxiaren ezaugarri gisa
elipsiaren teknika .
Aditzaren elipsia azpimarratu izan da sarrienik, eta arrazoi osoz. Horregatik eta begi bistakoa
den honen inguruan frogak pilatzen ari gabe, aski da Edizio Kritikoan alderatu ditugun Aldakeri eta
Asaba zaarren baratza izeneko prosazko eta olerkien bertsioen bilakaeran sumatzen den zorrozte eta
soiltze prozesuari erreparatzea .
Partizipioaren morfema, mugatzailearena eta are aditz laguntzailea nahiz aditz osoa isiltzearen
ildotik, Lizardiren olerkietan gertatzen diren beste zenbait laburtze ere aipagarri dira, bere poesiaren
ezaugarri orokor honen beste adierazbideetako bat direlarik .
Sailkapen batean antolatzeko aukera gutxi eskeintzen dute euskal sintaxiari egiten dizkion
laburketak, baina nolabaiteko multzo batzuetan ordenaturik aurkeztuko ditut aipagarrienak iruditu
zaizkidanak.
2.4.1 .1 . Sintagma laburtuen sailkapena
Arruntena jadanik aipatua dugun mugatzaileaz gabetze kasuak ditugu, nahiz sujeto, nahiz osagarri
zuzen, nahiz sintagma atributoa denean 186 . Muga-kentzearen gaia aipatua dugunez, jo dezagun
bestelako zenbait ikustera:
Postposizioak eta ISren deklinabide atzizkiari eragiten dioten laburtzeak dira orokorrenak .
Lizardiren olerkietako kimaketa edo laburtzeen arrean postposizioei dagozkienak ugarienetakoak
dira : postposizioaren beraren amaierako deklinabide atzizkia, nahiz postposizioa daraman Izen
Sintagmaren amaierako atzizki egokitzailea, ezabaturik aurki daitezke :
185 Ibidem, VII. or.
A .- "Otoi au egin arte(AN)
gezur-yainko goriari
norbait dizu sumatu,
xee ta bixkorrik, beean,
urrats usuz ibiltari"
(Am2 10-15, 251)
B.- "Etxeko sutondotik ibili-ondo(REN)
oroigarriz betea dakusazu oro :
(MB 53-55, 583)
D.- "zitalak nai au eratxi, burruka koldar-bidez"
186 Arretagarriena, dena den, sujeto funtzioa egiten duen ISnor mugagabean ematen denean izaren da:
«Maitetasuna dator azi izkutu batez,
guziok baitaukagu barnean jaiotzez :
ez edozein eguzkik ernerazgarria,
autuaren begiek bear dute ukia ;
ta oartzcn ez gera danik crnetua
arik eta biotz dan arte loreztua" (MB 33-34, 281).
290