Lizardiren poetika pizkundearen ingurumariaren argitan - Euskara

Beste aide batetik, berriz, esaldi nagusi horietan sarritan aditza isildurik egoten da, edo
soildurik, edo aditz laguntzailea isildurik, Izen Sintagmak bilakatzen direlarik nagusi, nor edo nork
kasuetan, eta elkarri aposizio eran kateaturik.
Lizardik bere ideia poetikoetan jaso dugun moduan esana du ez dituela esaldi luze korapilotsuak
maite . Gongorazalea bada ere, sintaxiaren alderdi honetan guztiz kontzeptismo kulteranoaren sintaxi
korapilotsuaren aurkako amorratua ageri da, Gongoraren metafora bera erabiliz ukatzen diolarik
estetika horri inolako edertasunik : "elkarri geriza bikoteen gisan kateatzen zaizkion esaldi luze
bihurri" eta alanbikatuak ez ditu gogoko .
Esaldiak elkarri lotzerakoan Lizardik ez du lokailurik erabiltzen gehienetan, eta menpeko
esaldiak nagusiari lotzeko ohizko diren atzizkien arrean, laburrenak eta adierazkorrenak bakarrik
ditu erabiltzen . Ahal bada, aditz laguntzailea ixildurik, aditz izenkiez baliatuz .
Horregatik, diskurtso logikoan, saiakeran eta narrazioan ohizkoak diren deiktiko erreferentzialen
eta lokailuen gabeziaz irakurketa zaildu egiten da .
Hala, garaiko kritikoek Biotz Begietan liburuaz dihardutelarik, salatu egingo dute gogortasun,
naturaltasun gabezia hori, batez ere joskeran yustaposizioari lehentasuna ematearen ondorioz . Eli
Agirre "Agarel"ek bezala :
"Lenguaje : se me antoja un poco duro el empleado por Jose Maria Agirre : la ilación mas que
arbitraria muchas veces, y un tanto dura" 196 .
Lizardi idazle heldua den garaian nagusi zen joskera aldetiko garbizaletasun boladaren
ondoriotzat jo daiteke Lizardik juntagailuekiko duen joera hau . Aipatu behar da bestalde, Aitzolek
esaldi ebakia eta parataktikoki ezarririkoaren zaletasuna Lizardik Etxeparerengandik ikasia duela
dioela. Dena den, Lizardik poetikan ikusi ditugun irizpideekin jotzen du idazle zaharrengana eta
bere asmoetarako egoki zitzaizkion ezaugarriak soilik hartu zizkiola gogoan hartuz, bi eraginok,
praktikan, bat egin zituela esan daiteke .
Kritikoek Lizardiren "azal gogorraz" hitzegin izan dute metaforikoki belaunaldiz belaunaldi
Mitxelenaren irudia erabiliz. Lizardiren garaiko zenbait irizleen hitzetan, "artifizialtasuna" (Agarel)
eta "canon arbitrario de belleza" (Aitzol) deitu zutena hizkuntzaren elaborazio, prestaketa eta
eraldaketa pertsonalaren fruitu da zalantzarik gabe, iritzi emaileen ikuspuntu aldeko ala aurkakoak
gora-behera .
Alderdi honetatik, Lizardi Lizarraga edo Oihenarteren senide da, bizirik ezagutu zuen eguneroko
hizkera mintzatu nahiz idatzitik urrunduz, berak egokienatzat jotako irizpideen arabera eraiki zuen
mintzaira poetikoa sortu zuen .
Lizardiren "mintzo elertitsu" horren ezaugarri orokorrak azaldu ditugularik, jo dezagun orain
gure iritziz haren olerkigintzari zigilurik sakonena ezarri dioten eta aldi berean zailtasun eta iluntasun
gehiena eratxeki dioten zenbait puntu aztertzera .
Lizardiren garaiko literatur kritiko guztiek haren mintzaira poetikoaren originaltasuna
azpimarratu zuten 197 . Baina gaur egungo iritzi topikoetako bat da Lizardiren hizkuntza literarioaren
oinarriak Orixerengan aurkitu behar direla, baina zenbait joeratan hala baitetsi badaiteke ere,
ondoren aipatzera goazen batzuetan guztiz bide pertsonalák hautatu zituen Lizardik .
196 AGIRRE, E., "AGAREL"; "De literatura vasca . Lizardi'tar Txabier" in Euzkerea, 1933-4-15, 320 . or.
197 JAUREGI, L . "JAUTARKOL"; "Biotz-begietan" . Un gran poeta vasco" in El Día, 1932-6-8, 1 . or.
"Salir de los caminos trillados hasta el presente para adentrarse en las vías laberínticas del arte poético y
conseguir iluminar con la antorcha de la originalidad artística es mérito reservado a los grandes ingenios
poéticos . Poeta de altos vuelos y marcada originalidad . Esta originalidad campea a través de casi todas las páginas
del libro, no sólo en la factura irreprochable de nuevos moldes de versificación, inventados por el autor, sino
también en la expresión soberanamente vasca del sentimiento lírico, unida a una excepcional potencia de concisión
para describir líricamente las maravillas del paisaje" .
3 2 1